Γιατί και πώς μεταφράζετε;
Μεταφράζω για να «τεντώνω» την ελληνική, αν με εννοείτε. Και για γύμνασμα στην πρωτότυπη δική μου ποιητική παραγωγή. Και τα ελάχιστα πεζά που έχω κάνει ως ποιήματα τα έχω μεταφράσει, δηλαδή με βάση τη λέξη κι όχι τη φράση. Πρόλαβα την εποχή όπου τα βιβλία είναι επαρκώς αρματωμένα φιλολογικά και πραγματολογικά. Έτσι η χειρωναξία, γιατί περί δακτυλωναξίας επακριβώς πρόκειται, έχει ωραία υπομόχλια. Άλλοτε, κι ίσως ήταν πιο προκλητικό, οι έρευνες κρατούσαν μέρες και μέρες για μιαν απόδοση.
Ποια είναι η καλύτερη και η χειρότερη στιγμή που θυμάστε ως μεταφραστής στη διαδρομή σας;
Η καλύτερη όταν μου τηλεφωνούσαν κάθε μισή ώρα για να μου πουν ότι από το τρίτο βραβείο είχα φτάσει στο πρώτο. Η χειρότερη όταν μεταφράζοντας ένιωσα ένα κομμάτι πάγου στο μέτωπο από την υπερπροσπάθεια κι έκανα πέντε ακόμα δυσκολότατες μεταφράσεις για να συνέλθω.
Παρακολουθείτε την ξένη λογοτεχνία και προτείνετε τα βιβλία που σας ενδιαφέρουν ή τους συγγραφείς που αγαπάτε στους εκδότες;
Τα τελευταία μου χρόνια ως μεταφραστή είναι αξιοζήλευτα. Και έχουν ονοματεπώνυμο: Βάσσος Γεώργας. Απόλυτη συνεννόηση. Προτείνω, επειδή είναι αγγλομαθής, αλλά και προτείνει ακόμη και αυτά που πέφτουν σε μια κουβέντα μας άσχετη, αν τα θεωρεί σημαντικά.
Επιλέγετε από προτάσεις εκδοτών με βάση το γούστο σας ή μπορεί να μεταφράσετε και βιβλία που δεν σας ενδιαφέρουν;
Συνήθως οι εκδότες, αν προτείνουν, προτείνουν αυτά που τους λέει το γραφείο δικαιωμάτων. Να τους ρωτήσετε κάποτε αν διαβάζουν ξένα βιβλία και σε ποια γλώσσα. Ένα δυο ξέρω και μάλλον η γλωσσομάθεια τούς είναι ελάττωμα στις επιλογές.
Ποιους συγγραφείς που αγαπάτε και δεν έχουν μεταφραστεί ακόμη στην Ελλάδα θα θέλατε να μεταφράσετε;
Συνηθίζω να λέω πως για μια ευπρεπή παρουσία της Ισπανικής από όπου μεταφράζω, θέλουμε δυο γενιές μεταφραστών να μεταφράζουν ακατάπαυστα για να καταφέρουμε κάτι. Για τα ισπανικά βιβλία πάσχει ο δεύτερος κύκλος δημοσιότητας. Οι δημοσιογράφοι νομίζουν πως με έναν συνδυασμό Αγγλικών και Γαλλικών, θα τα βγάλουν πέρα. Και γελοιοποιούνται πιθηκίζοντες ουκ ολίγες φορές. Λιγότερες από το παρελθόν αλλά συνεχίζουν ακάθεκτοι.
Ποια η σχέση μεταφραστή, συγγραφέα, επιμελητή και εκδότη;
Ως δέον δεν μπορώ να απαντήσω. Προλετάριοι της πένας είμαστε σε αγορά στρεβλή. Γνωρίζω τα προβλήματα αλλά δεν τα αντιμετωπίζω. Μεταφράζω πολυτελώς και κυρίως χωρίς παρεμβολές από τα συμπλέγματα των επιμελητών, οι οποίοι είναι οι αφανέστεροι και πλέον κακόφημοι του χώρου.
Σχολιάστε τη λογοτεχνική μετάφραση ως επάγγελμα στην Ελλάδα σήμερα.
Είναι ένα από τα επαγγέλματα, δεν είναι το μόνο, που υπάρχει ενώ κάθε οικονομική λογική δείχνει πως δεν έπρεπε να υπάρχει. Να το αποδώσουμε στο γεγονός της αδρανείας παραγωγής ενός πολύγλωσσου λαού; Στην ακόρεστη ζήτηση για μια φθηνή επένδυση που είναι η έκδοση ενός βιβλίου; Ξέρω, αλλά κάνω πως δεν ξέρω… Τις φασόν μεταφράσεις με ημερομηνία λήξεως κονσέρβας σε σούπερ μάρκετ τις πετάω στα σκουπίδια.
Επηρεάζει το διαδίκτυο τη λογοτεχνική μετάφραση σήμερα και αν ναι με ποιο τρόπο;
Πρόχειρη βάση δεδομένων για τα πραγματολογικά, ψάξτε το όνομα ενός πουλιού παραδοσιακά και θα δείτε τι εννοώ. Τα μεγάλα λεξικά είναι πια ψηφιακά. Πατάς δυο πλήκτρα και είναι του χεριού σου. Υπολογίζω ένα ικανό ποσοστό όπου οι παράνοια των αλγορίθμων αφήνει χώρο στη χειρωναξία. Κατέστρεψα τη γρήγορη γραφή μου με τα πλήκτρα για χάρη της ταχύτητας του καιρού που έγραφα με το χέρι. Αυτός ο ελάχιστος στοχασμός επί του γραφομένου τη στιγμή που το γράφεις είναι το άλας της μεταφράσεως. Η μετάφραση έχει και αποφατική διάσταση μέσα της. Μαθαίνουμε να χρησιμοποιούμε αργά και στοχαστικά την ευκολία του διαδικτύου.