α. Πώς μπήκατε στη ζωγραφική, ποιες ήταν οι αφορμές, οι δάσκαλοι, οι επιρροές (ζωγράφοι, έργα, κείμενα ή άλλες μορφές τέχνης), πώς θα χαρακτηρίζατε τη δουλειά σας από άποψη θεματικών/υλικών/τεχνικής;
Από την ηλικία των 7-8 χρόνων μου άρεσε να ξεκλέβω χρόνο και να χαζεύω στην εγκυκλοπαίδεια γιαπωνέζικα χαρακτικάˑ τα αντέγραφα. Η πρώτη μου επαφή με ζωγράφους ήταν μέσα από βιβλία ζωγραφικής πριν μπω στην ΑΣΚΤ. Είδα Μπουζιάνη, Βασιλείου, Τέτση, Μυταρά, έργα της περιόδου του ʼ73, Monet. Μετά, στη σχολή, ο Τέτσης. Πολύ καλός δάσκαλος. Στη σχολή φυσικά δέχτηκα επιρροές από ξένους ζωγράφους και μετέπειτα, κατά την παραμονή μου στην Κίνα, διδάχτηκα και επηρεάστηκα, θα έλεγα, μέχρι τώρα από τους σεβαστούς μου δασκάλους Wang Dong Lin, διάσημο καλλιγράφο πια, και Cheng Xiang Χun, ζωγράφο. Σ’ αυτούς χρωστώ τη διεύρυνση των οριζόντων μου, ότι υπάρχει και η ασιατική τέχνη που είναι έκφραση της κινεζικής φιλοσοφίας, πέραν της ευρωπαϊκής τέχνης. Ο πυρήνας της ζωγραφικής μου πάντα είναι ο άνθρωπος, όπου γύρω από αυτόν συνυπάρχουν τα στοιχεία της φύσης ή του ονείρου. Υλικά συνεχίζω να χρησιμοποιώ με άξονα την κινεζική προοπτική τα μελάνια, τις ξυλομπογιές, τα παστέλ, τα ακρυλικά επάνω σε κινεζικό μετάξι ή ριζόχαρτο.
β. Πώς βλέπετε τη σημερινή ζωγραφική στην Ελλάδα και στον κόσμο; Ποιες τάσεις διακρίνετε;
Θέτετε ένα ερώτημα που με απασχολεί συχνά. Πιστεύω ότι η σημερινή ελληνική ζωγραφική είναι σε καλύτερο και ποιοτικότερο επίπεδο απ’ ό,τι μερικά χρόνια πριν, ταυτότητα δεν ξέρω αν έχει. Μου αρέσει που συνεχίζουν και υπάρχουν ζωγράφοι που είναι αληθινοί, που για μένα σημαίνει ότι είναι σταθεροί και ξεκάθαροι και χωρίς θόρυβο πολλές φορές, στο τι ψάχνουν-ερευνούν και πώς. Επίσης χαίρομαι που βλέπω και νέους καλούς ζωγράφους να τολμούν και να έχουν ωραιότατες δουλειές.
Το διαδίκτυο είναι σήμερα ένα μεγάλο συν, γιατί μπορεί κάποιος να μπει και να ψάξει, να δει τα πάντα από τέχνη, αλλά λείπει εδώ η διοργάνωση μεγάλων εκθέσεων, η ευκαιρία να δούμε και αυτό, γιατί ο πολιτισμός και ειδικότερα τα εικαστικά στην Ελλάδα είναι το τελευταίο πράγμα που ενδιαφέρει την Πολιτεία για να ρίξει χρήματα. Οι πληροφορίες που κυρίως έχουμε για τη σημερινή τέχνη έξω, προέρχονται κυρίως από την Ευρώπη και λιγότερο από την Αμερική. Βλέπω έργα τεραστίων διαστάσεων, σαν να θέλουν να «καταπιούν» τον θεατή και πολύ επιβλητικά (Αnselm Κiefer στο Grand Palais π.χ.), με κοινωνικές και πολιτικές αναφορές πολύ συχνά. Στην Art Basel π.χ,, που είναι ίσως το κέντρο αναφοράς της τέχνης, επικρατεί και πάλι η ζωγραφική, η εγκατάσταση και οι κατασκευές, με πολλές αγορές και επένδυση πολλών πολλών χρημάτων. Τελευταία διακρίνω και μια τάση για προβολή καλλιτεχνών από την Αφρική ή ψηφιακών έργων, όπως για παράδειγμα τα τοπία του D. Hockney. Υπάρχουν πλέον και συλλέκτες ψηφιακών έργων.
γ. Υπάρχει εικαστική κριτική στη χώρα μας; Και ευρύτερα: διαπαιδαγωγείται ο νέος Έλληνας στην τέχνη, σ’ έναν τρόπο να αγαπάει το ωραίο ή να αναπτύσσει δικά του κριτήρια γι’ αυτό;
Όχι βέβαια, δεν υπάρχει εικαστική κριτική, δεν υπάρχει διαπαιδαγώγηση στην Τέχνη. Δεν έχει μάθει να βλέπει ο μέσος Έλληνας, που σημαίνει πως δεν έχει μάθει να επισκέπτεται μουσεία ή εκθέσεις. Μα το μάθημα τέχνης στα σχολεία ή κόπηκε, άρα απαξιώθηκε, ή αν εξακολουθεί να υπάρχει είναι χαβαλές και εκτόνωση από την ένταση των υπόλοιπων μαθημάτων.
δ. Πόσο επηρέασε την αγορά των έργων τέχνης αλλά και την προσωπική σας δουλειά η κρίση των τελευταίων χρόνων (οικονομική και υγειονομική);
Σίγουρα μας επηρέασε η οικονομική κρίση, αλλά έγινε ας πούμε κι ένα ξεκαθάρισμα και στις τιμές που ήταν εύκολες και παράλογα υψηλές, και στην πορεία του κάθε καλλιτέχνη. Εννοώ ότι είναι πολύ πιο δύσκολο τώρα, θέλει συνεχή πάλη και αγώνα για να καταφέρεις και να επιβιώνεις απ’ τη ζωγραφική και να δημιουργείς και να είσαι παρών, να μη χάνεσαι από αυτά που συμβαίνουν. Πολλές γκαλερί έκλεισαν, η αγορά της Θεσσαλονίκης χάθηκε π.χ., μια κατηγορία ανθρώπων μεσαίας τάξης κατ’ εμέ εξαφανίστηκε απ’ την αγορά, αλλά εμφανίζεται σιγά σιγά και μια νέα κατηγορία φιλότεχνων ή συλλεκτών. Πολύ θετικό το βλέπω αυτό. Η υγειονομική κρίση που δεν έχει τελειωμό, προς το παρόν έχει φρενάρει την επίσκεψη του κόσμου στις γκαλερί, συγχρόνως όμως, επειδή δεν ξοδεύεται χρήμα που είχε π.χ. προϋπολογιστεί για ταξίδια, μπορούν και γίνονται αγορές έργων τέχνης.
ε. Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;
Επιβεβαιώνω κάθε μέρα μέσα μου ότι, για να φτιάξεις κάτι, χρειάζεται συνεχής και επίμονη δουλειά, ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο, αλλά οδηγείσαι σαν υπνωτισμένος να χαίρεσαι και να ονειρεύεσαι με την πρόθεση και την εξέλιξη της διαδικασίας για να δεις το αποτέλεσμα. Αυτό είναι το πιο σπουδαίο για μένα. Η λαχτάρα και η περιέργεια, με βάση αυτά που ξέρω και αυτά που δεν ξέρω, να δω το τέλος.