© Hulton Archive

Νίκος Μοσχοβάκος

Μια συλλογική έκδοση: Κατάθεση ʼ73

Στα χρόνια της δικτατορίας, όπως είναι γνωστό σε όλους, αναδύθηκε μια νέα ποιητική γενιά, αυτή που αργότερα ονομάστηκε «Γενιά του ʼ70». Νέοι ποιητές που τους χαρακτήριζε ένας καινούργιος τρόπος έκφρασης, παρεκκλίνων από τον μέχρι τότε κατατεθειμένο, έκαναν σποραδικά την εμφάνισή τους κάτω από τη μύτη της στρατιωτικής χούντας και συμπύκνωναν την οργή, τη διαμαρτυρία και την ανάγκη για ελευθερία, όχι μόνο κατά του καθεστώτος, αλλά και κατά του γενικότερου κοινωνικού καθωσπρεπισμού και του κυρίαρχου τρόπου υπερτίμησης των αξιών. Σε αυτό το πλαίσιο, κάποια στιγμή μάλιστα εμφανίστηκαν και ομαδικές εκδόσεις ποιημάτων ή κειμένων, προκειμένου να διατυπωθεί πιο εμπεριστατωμένα η αντίθετη άποψη, υποστηριζόμενη ενίοτε και από παλιότερους συγγραφείς ή ποιητές. Έτσι έχουμε την εμφάνιση των Δεκαοχτώ Κειμένων των εκδόσεων «Κέδρος», των Έξι Ποιητών και αργότερα της Ποίησης των Εφτά των εκδόσεων «Καστανιώτης», σε μια προσπάθεια εναντίωσης στο καθεστώς των συνταγματαρχών.

Γύρω στο 1972 συνάντησα στο βιβλιοπωλείο «Ηνίοχος» που βρισκόταν στη συμβολή των οδών Σόλωνος και Ομήρου και ανήκε στους νέους τότε ποιητές Γ. Κοντό και Θ. Νιάρχο, τον φίλο μου ποιητή Στέφανο Μπεκατώρο, ο οποίος μού ζήτησε να του δώσω ένα κείμενο για μια ανάλογη ομαδική έκδοση, που ετοίμαζε μαζί με τον Κώστα Παπαγεωργίου και είχε συμφωνήσει, όπως μου είπε, για την κυκλοφορία της με τον εκδοτικό οίκο «Κέδρος». Δεν άργησα να επιλέξω ένα κείμενο και συναντήθηκα μαζί του να του το παραδώσω. Αυτός όμως ήταν στενοχωρημένος και μου ανακοίνωσε ότι δυστυχώς ο «Κέδρος» άλλαξε γνώμη και δεν ενδιαφερόταν για την έκδοση του βιβλίου. Καθώς συζητούσαμε με αγωνία, με ρώτησε εάν είχα κάποια ιδέα για πιθανά ενδιαφερόμενο εκδότη που θα αναλάμβανε την έκδοση του βιβλίου. Τότε εγώ του πρότεινα τις εκδόσεις «Μπουκουμάνη», επειδή ήξερα πόσο ανεπτυγμένη είχε ο εν λόγω εκδότης τη διάθεση ρίσκου και αντιπαράθεσης, κυρίως για λόγους απήχησης στο κοινό που απευθυνόταν. Όπως περίμενα, δεν χρειάστηκε πολύ για να πειστεί και να αναλάβει την εκτύπωση και την κυκλοφορία του βιβλίου. Πράγματι σε σύντομο χρονικό διάστημα φρόντισε και εξέδωσε έναν κομψό τόμο με τον υπαινικτικό τίτλο Κατάθεση ʼ73, που περιλάμβανε κείμενα, μεταξύ άλλων, των: Γιώργου Σεφέρη, Γιάννη Ρίτσου, Μανώλη Αναγνωστάκη, Τάκη Σινόπουλου, Θ.Δ. Φραγκόπουλου, Μένη Κουμανταρέα, Ανδρέα Λεντάκη κ.ά. Η κυκλοφορία είχε μεγάλη επιτυχία και γι’ αυτόν τον λόγο ο εκδότης ζήτησε από τους επιμελητές του τόμου, Στέφανο Μπεκατώρο και Κώστα Παπαγεωργίου, να επαναλάβουν τη συλλογή κειμένων, με αποτέλεσμα να προκύψει και η Κατάθεση ʼ74, η οποία επίσης είχε κυκλοφοριακή επιτυχία.

Γεγονότα, σαν αυτό που ανέφερα παραπάνω, χαρακτηρίζουν την εποχή όπου διαδραματίστηκαν και δεν ήταν τόσο απλά όσο φαίνονται, ιδιαίτερα εάν αναλογιστεί κανείς το κλίμα και τις πολιτικοκοινωνικές συνθήκες μέσα στις οποίες έλαβαν χώρα. Από τη μια μεριά η λογοκρισία της χούντας και από την άλλη τα όργανα της ασφάλειας που παρακολουθούσαν κάθε κίνηση των πολιτών, και κυρίως της νεολαίας, ήταν κυματοθραύστες που έπρεπε να ξεπεραστούν για να υπάρξει ευόδωση οποιασδήποτε νεωτερικής προσπάθειας. Σήμερα που ιστορώ αυτά τα συμβάντα με διαπερνά μια ιδιαίτερη συγκίνηση, όταν αναλογίζομαι τη διαρκή μετάβαση από την απογοήτευση στην ικανοποίηση, δηλαδή από το κρύο στο ζεστό. Την συγκίνηση αυτή την επιτείνει η απουσία των δύο πρωταγωνιστών και φίλων μου, Κώστα Γ. Παπαγεωργίου και Στέφανου Μπεκατώρου. Το ξαναζωντάνεμα όσων προανέφερα είναι ταυτόχρονα και μία αναπόληση στη μνήμη τους.

«Φεύγουμε συντριμμένοι, απαρηγόρητοι
για να ξαναφτιάξουμε τη γενιά μας στον ουρανό…»
Κύλιση στην κορυφή