Τον Αύγουστο ένας αληθινός Διανοούμενος μας αποχαιρέτησε κι αναχώρησε, αποχώρησε απ’ τα «ορώμενα» για να φτάσει στα άφατα.
Ένας πιονέρος του πειραματικού κινηματογράφου, ακατάβλητος ερευνητής της θεωρίας και της πρακτικής του, εγκυκλοπαιδιστής και πολυσχιδής δημιουργός, βαθύς στοχαστής και συνάμα προσιτός και γενναιόδωρος δάσκαλος, πολύτιμος φίλος, ανιδιοτελής άνθρωπος ως στάση και θέση ζωής…
Τα λόγια δεν αρκούν για να περιγράψουν την αρχοντιά και την ευγένεια, την ακεραιότητα και το μεγαλείο του ανδρός…
Σ’ ευχαριστώ,
για όσα μου έμαθες απλόχερα με τα λόγια και το παράδειγμά σου,
για την έμπρακτη υποστήριξή σου,
για τις συναντήσεις μας –ανάσες ζωής– στη σχολή Καλών Τεχνών,
για τις κουβέντες μας επί παντός επιστητού κινηματογραφικού ή μη, τα γέλια,
το δικό σου περιπαιχτικό γέλιο, το καθαρό και πάντα ανήσυχο βλέμμα,
τις αναμνήσεις…
Άλλωστε όπως μας επισημαίνεις στην ταινία σου Σιωπηλές Μηχανές (1999):
«Ο καιρός, ο χρόνος δεν γυρίζει πίσω, μόνο η μνήμη πετάει ανατρέχει στο χρόνο και συναντά τα ίχνη της προέλευσης και της διαδρομής. …γιατί πάνω απ’ όλα είμαστε φορείς μνήμης».
Θα σε θυμόμαστε,
αντίο Δάσκαλε,
αντίο Φίλε.
Ακολουθούν δύο κείμενα του πάντοτε παρόντα και πρωτοπόρου Θανάση Ρεντζή.
FICTION
Φ Ω Σ & Σ Ω Μ Α
Εν αρχή ήν το ΧΑΟΣ
Κι εξ αυτού το ΦΑΟΣ
Το ΣΩΜΑ θα γεννηθεί αργότερα
όταν η συγκροτημένη μνήμη
αναπτύξει τη μορφοκρατική της ικανότητα.
Απ’ το προϋφιστάμενο χάος
ως το συνεκτόν μόρφωμα που είναι το σώμα,
δεν υπάρχει μόνο απόσταση μεγάλη
αλλά και ασυμετρία απροσέγγιστη.
Το ότι το χάος δηλώνει την απόλυτη α-μορφία
είναι διανοητόν αυτόδοξα.
Το ότι το φάος δηλώνει τη μορφογέννεση, επίσης,
αλλά πως συστήνεται η χαο-φαό-σφαιρα;
η πρωταρχική εκείνη πραγματικότητα,
που εξακτινώνεται ως ταυτόν και έτερον;
Η Μυθολογία και η Μεταφυσική
μας δίνουν αμέτρητες εικόνες και αφηγήσεις,
η Φυσική ακροβατεί σε μετρήσιμα μεγέθη
Η εικόνα του μακρινού άστρου
που ακτινοβολεί και φωτίζει
δεν είναι παρά το ίδιο το χάος
που αυτοαναλώνεται στο διηνεκές.
Μέσα του κυριαρχεί απόλυτα το πύρ
που δεν επιτρέπει καμία συνοχή
αδράνεια και τάξη,
καμιά μορφή κανένα σώμα.
Αέναη εκροή ενέργειας και ακτινοβόληση
συστήνουν έξω και πέρα απ’ αυτό,
σ’ άλλα άστρα ελαχιστοποιημένης πυροδίνης
το πρωταρχικό φαινόμενο
που μέσω αυτού γίνονται δυνατά και ορατά
όλα τ’ άλλα φαινόμενα.
Στην κορυφή της άλλης άκρης
βρίσκεται το έμβιο σώμα
και το ανθρώπινο πρόσωπο,
που με τη σειρά του ακτινοβολεί κρυπτοφατικά
όλο το φάσμα και τη διαδρομή
της ασυνεχοσυνεχούς μορφογέννεσης.
Η μορφή είναι κράτος και σύνθεση ύλης
ομοιογενής κι ανόργανη,
ανομοιογενής κι οργανική.
Το χάος αναδύει το φως
που πέμπεται και πλανάται παντού
μέσ’ από έναν κυκεώνα άπειρων αντανακλάσεων
μέχρι να εκμηδενιστεί
ή ν’ απορροφηθεί από μελανά σώματα
ή να συσσωματωθεί στο βασίλειο των χλωροφυλλούχων.
Η φωτογενής πραγματικότητα,
το φωτογενές σώμα,
η φωτογενής προσωπικότητα;
Φαινόμενα αδιόριστα, μαγνητοφόρα.
Ακτινοβολούσα ψυχή,
ακτινοβολούν πρόσωπο,
σώμα ή πράγμα;
Αναστροφές του χάους,
αντιεντροπικές νησίδες,
χρονικές εκλάμψεις σ’ ένα ασυμπτωματικό σύμπαν
τυχαίας νομοτέλειας.
Θαυμαστό και νοητό δεν συμπίπτουν.
Εν αρχή ην το χάος και μετά το φως,
το άπλετον και άπλαστον.
Χάος-Φάος [χους – φως],
ταυτοσημίες, ισοδυναμίες,
ετεροταυτογένειες κι ετεροταυτονοησίες.
Εν αρχή ην το χάος, το δέος έπεται,
το σώμα πάλλεται, το βλέμμα στυλώνεται.
Θανάσης Ρεντζής, Αθήνα/ Παρίσι 1980
ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
ΤΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΤΟΥ ΦΙΛΜ
Ο κινηματογράφος είναι ένα εργαλείο.
Το φιλμ είναι ο σκοπός του εργαλείου.
Ανάμεσα στο εργαλείο και στο σκοπό
(ανάμεσα στο κινηματογράφο και το φιλμ)
ΕΙΜΑΣΤΕ ΜΕΙΣ
Ο κινηματογράφος είναι μια διαθέσιμη πραγματικότητα.
Το φιλμ είναι μια δυνατή πραγματικότητα.
Εμείς
οφείλουμε να εγκολποθούμε
την διαθέσιμη πραγματικότητα
και να ορίσουμε
την δυνατή πραγματικότητα
Οφείλουμε ν’ απαλλαγούμε απ’ τις προκαταλήψεις μας
και να κινηθούμε
σ’ όλα τα σημεία των γόνιμων αναζητήσεων.
Μόνο μέσα απ’ την πραγματική αναζήτηση
και την ανάδυση νέων μορφών
θα μπορούσαμε να συντάξουμε
τις εικόνες που μας αντιπροσωπεύουν
Μόνο
μέσ’ απ’ τη σύγκρουση
με την περιβάλλουσα πραγματικότητα
θα κάνουμε δυνατή την υλοποίηση των πόθων μας
– γιατί ο κοινωνικός αγώνας
και η ποιητική μεταμόρφωση
πάνε πάντα μαζί.
Το μάτι δεν γνωρίζει – βλέπει
Ο φιλμουργός καθιστά το γνωστό – ορατό.
Έτσι το ό ρ α μ α
ενώ απορρέει πάντα από την αυτή πραγματικότητα
είναι ένας μετασχηματισμός της
με μέτρο την γνωστική προσέγγιση.
Η προηγούμενη γεννιά
συνειδητοποίησε τον κινηματογράφο
μέσα απ’ τις αμφιβολίες της
για τη φύση του
και συνέτεινε
στην κατάρρευση των μορφών
με την α π ο δ ι ά ρ θ ρ ω σ η.
Εμείς
αντίθετα οφείλουμε
να συντείνουμε σε νέες αρθρώσεις
παραμερίζοντας τις αμφιβολίες που πάντα θα
υπάρχουν
για το χάραγμα νέων προοπτικών.
Ο κινηματογράφος
(όπως κι όλες οι τέχνες)
πάει με την ιστορία
και όχι με τα 24 καρέ,
γράφει την ιστορία κι είναι κι ο ίδιος ιστορία.
Κάθε άρθρωση του είναι και μιά αντανάκλασή της.
Χρειαζόμαστε
ένα καινούργιο φως στις οθόνες.
Α ς τ ο δ η μ ι ο υ ρ γ ή σ ο υ μ ε
Θανάσης Ρεντζής, περιοδικό Φιλμ, τεύχος 8, 1975-76.
