Η ιδιότητα της Ελληνίδας συνθέτριας σύγχρονης μουσικής το 2022 αποτελεί έναν δύσκολο γρίφο. Η σύνθεση σύγχρονης μουσικής οπουδήποτε στον κόσμο απευθύνεται σε ένα μικρό κοινό, δεδομένου ότι δεν αποτελεί αντικείμενο προώθησης και διαφήμισης, καθώς δεν είναι μέρος μιας κουλτούρας διασκέδασης, αλλά μάλλον μιας ερευνητικής διάθεσης με φιλοσοφικές προεκτάσεις. Πρόκειται για έναν τρόπο ζωής, για μία ανάγκη έκφρασης που δεν εξαρτάται από αντίτιμο. Δεν είναι συχνό να μπορεί κανείς να βιοποριστεί από αυτή τη δραστηριότητα αποκλειστικά, καθώς συνήθως δεν είναι βιώσιμη οικονομικά. Μέσα σε ένα κοινωνικό και οικονομικό σύστημα όπως αυτό που επικρατεί σε ένα μεγάλο μέρος του κόσμου αυτή τη στιγμή, είναι ένας δρόμος σχετικά ασκητικός, που συνδιαλέγεται περισσότερο με το μέλλον ή με την υπαρξιακή διάσταση της ζωής. Ειδικότερα στην Ελλάδα, οι συνθήκες είναι ακόμη δυσκολότερες, καθώς δεν έχουν αναπτυχθεί επαρκώς εκείνα τα δίκτυα χορηγιών και υποστήριξης καινούργιων εγχειρημάτων στον χώρο της μουσικής, με πολύ λίγες εξαιρέσεις.
Για μια γυναίκα μάλιστα, είναι ακόμα δυσκολότερη η πρόσβαση στις λίγες θεσμικές ευκαιρίες που δίνονται, πράγμα που αποδεικνύεται αν ελέγξει κανείς ποιο πλήθος νέων έργων είναι προγραμματισμένο από μεγάλους φορείς για την ερχόμενη καλλιτεχνική σεζόν και αν παρατηρήσει την απουσία γυναικείων ονομάτων από τα προγράμματα αυτά. Οι αντίστοιχοι φορείς σε πολλές άλλες χώρες έχουν ήδη εντάξει στη στρατηγική τους την έμφαση στη γυναικεία δημιουργία, στοιχείο που εκεί αποτελεί συχνά απαραίτητη προϋπόθεση για τη λήψη χρηματοδοτήσεων. Όλα αυτά εγώ προσωπικά τα αντιμετωπίζω ως μία πρόκληση και ως μία αφορμή για να δουλέψω σε μεγαλύτερο βάθος τη δική μου απάντηση εμπιστοσύνης στην προσωπική μου αξία και τη δική μου συμβολή στην ανατροπή των στερεοτύπων. Γενικά οι γυναίκες σε πολλές περιπτώσεις, εξαιτίας ακριβώς του γεγονότος ότι πρέπει να περάσουν από μία ανατροπή για να βρουν τον προσωπικό τους δρόμο, δημιουργούν με τολμηρό τρόπο, με ανατρεπτικές οπτικές γωνίες, με έντονη διάθεση πειραματισμού. Επίσης, επειδή οι γυναίκες συχνά αξιολογούνται πολύ πιο αυστηρά, εξωθούνται να κατακτήσουν ψηλά standards αν θέλουν να έχουν μια ελπίδα να ξεχωρίσουν.
Υπάρχουν πολύ αξιόλογοι Έλληνες συνθέτες και συνθέτριες. Ωστόσο οι πιο πρωτοποριακοί εξ αυτών καταφέρνουν να επιβιώσουν και να αναγνωριστούν κυρίως εκτός Ελλάδας. Η ελληνική μουσική δημιουργία εκπροσωπείται δυναμικά στη διεθνή σκηνή από αρκετούς συνθέτες, χάρη στις προσωπικές τους προσπάθειες. Θεσμικά η σύγχρονη ελληνική μουσική δημιουργία δεν προωθείται στη διεθνή σκηνή συστηματικά από κανέναν ελληνικό φορέα, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων που τείνουν στο καθόλου. Ειδικά μάλιστα η πιο πρωτοποριακή εκδοχή της σύγχρονης ελληνικής μουσικής δημιουργίας (η οποία έχει και περισσότερη ανάγκη προώθησης, αφού είναι και λιγότερο «εύπεπτη») δεν τυγχάνει της απαραίτητης υποστήριξης με διάθεση εξαγωγής αυτής. Η γνώμη μου είναι ότι η Ελλάδα ως χώρα –εκτός από μεγάλο και διαχρονικό έλλειμμα συστηματικής μουσικής εκπαίδευσης με ευθύνη της Πολιτείας– έχει και μια διαγενεακή εδραιωμένη έλλειψη αυτοεκτίμησης, δεν πιστεύει στον εαυτό της. Σε αυτό το ψυχολογικά υπονομευτικό περιβάλλον είναι πολύ δύσκολο να σηκώσει κανείς το κεφάλι και να τολμήσει να δηλώσει τον εαυτό του. Το αντιμετωπίζω και αυτό ως μία πρόκληση, καθώς έχω επιλέξει να ζω εδώ. Επιδιώκω να έρθω σε επαφή με τους λιγοστούς εκείνους ανθρώπους με τους οποίους μοιραζόμαστε την ίδια αισθητική και την ίδια ιδεολογία, τόσο εντός Ελλάδας όσο και εκτός.
Ο δικός μου τρόπος προσέγγισης της μουσικής είναι πάντα ερευνητικός. Σε πολλές περιπτώσεις διερευνώ τα τελευταία χρόνια τις δυνατότητες δόμησης του μουσικού έργου με μαθηματικά εργαλεία, αν και όχι πάντα αποκλειστικά. Κάθε νέο έργο μου το βλέπω ως μία διαδρομή για να μάθω κάτι καινούργιο, να διερευνήσω έναν νέο – για εμένα– τρόπο είτε δόμησης, είτε αντίληψης, είτε σημειογραφίας… Γι’ αυτόν τον λόγο στα έργα μου πιστεύω ότι διακρίνεται μία συνεχής ανανέωση των μέσων έκφρασης, ανά κάποια χρόνια αλλάζω κατεύθυνση και αυτό είναι ορατό στις παρτιτούρες μου. Αυτή τη στιγμή με ενδιαφέρουν πολύ τα έγχορδα και η σόλο γραφή σε αυτά, με διεξοδική διερεύνηση τρόπων παραγωγής ήχου σε αυτά. Αυτό με ενδιαφέρει τόσο από δεξιοτεχνική άποψη, όσο και από την άποψη της στενής επαφής με έναν performer, με τη διαπροσωπική διάσταση αυτής: να δουλέψεις με άμεση συνεννόηση, σε μια φιλική βάση, να βιώσεις στενή επικοινωνία αισθητικά και ιδεολογικά. Επίσης την τελευταία τριετία δοκιμάζω αρκετά τις αναλογικές και προσεγγιστικές σημειογραφίες, κάτι που δεν έκανα στο παρελθόν. Γενικά με απασχολεί το πώς μπορεί κανείς να αναπαραστήσει με τον απλούστερο και οικονομικότερο δυνατό τρόπο μια ιδέα, η οποία μπορεί να φαίνεται υπερβολικά πολύπλοκη και πιθανώς απρόσφορη αν αναπαρασταθεί με συμβατική σημειογραφία.
Μέχρι πριν από λίγα χρόνια είχα μία σθεναρή απώθηση από τον συνδυασμό λόγου και μουσικής, ήθελα να κάνω «καθαρή» μουσική χωρίς κανέναν νοηματικό προσδιορισμό και χωρίς τη χρήση της φωνής, για την οποία ένιωθα πάντα μια αμηχανία. Τα τελευταία χρόνια αυτό αλλάζει δυναμικά μέσα μου, αισθάνομαι ότι θέλω να μιλήσω, να πω με λόγια αυτό που με απασχολεί και να το ενδύσω με τη μουσική μου ενισχύοντάς το. Χρησιμοποιώ είτε ποίηση –κατά κανόνα νεώτερη, κατά προτίμηση σύγχρονη, τελευταία μάλιστα περισσότερο γυναικεία– είτε και δικές μου λέξεις και φράσεις –η μοναδική μου όπερα, την οποία τελείωσα πέρσι και η οποία δεν έχει ανεβεί μέχρι στιγμής, είναι πάνω σε δικό μου λιμπρέτο.
Η ανταπόκριση των ακροατών στη μουσική μου είναι συνήθως εγκάρδια, αρκεί να είναι ανοιχτοί να ακούσουν κάτι που δεν είναι συνηθισμένο και να μην αυτοπεριορίζονται σε κάποια αισθητικά στερεότυπα. Από τέτοιους ανοιχτούς ακροατές συνήθως, ακόμα και αν δεν είναι μουσικά εκπαιδευμένοι, ακούω θετικά σχόλια. Αυτός ο τύπος ακροατή παρατηρώ ότι βρίσκει τον δρόμο του με το ένστικτο μέσα σε οποιοδήποτε άγνωστό του μουσικό ιδίωμα, αρκεί βέβαια να έχει κάποια συνάφεια με τα δικά του συναισθηματικά, ψυχολογικά και υπαρξιακά σενάρια.
Πιστεύω ότι η σύγχρονη τέχνη είναι το οξυγόνο του κόσμου μας, διότι έχω την εντύπωση πως ο κόσμος βρίσκεται σε μια πορεία με μεγάλες πιθανότητες αυτοκαταστροφής. Από την πιθανή αυτή καταστροφή ίσως να τον σώσει η τέχνη, προπομπός της ευαισθησίας, της ενσυναίσθησης, της αλληλεγγύης, της συνεργασίας αλλά και τόπος ανατροπής στερεοτύπων και συνηθειών που δεν εξυπηρετούν τη ζωή.
⸙⸙⸙
Ενδεικτικά έργα:
Narrative 02 (για σόλο βιολί):
Narrative 03 (για σόλο βιολί): https://www.youtube.com/watch?v=tGOZTVOkYe4
Ichnos (για ensemble 8 οργάνων):
Flow Imprints (για βιολί & πιάνο):
Ο Βράχος (σε ποίηση Βασίλη Ζηλάκου): https://www.youtube.com/watch?v=emOfv9-902w&t=1190s