α. Πώς μπήκατε στη ζωγραφική, ποιες ήταν οι αφορμές, οι δάσκαλοι, οι επιρροές, πώς θα χαρακτηρίζατε τη δουλειά σας από άποψη θεματικών/υλικών/τεχνικής;
Τελείωσα το Οικονομικό Γυμνάσιο Καλαμάτας. Κακός μαθητής. Εκεί όμως άκουσα για πρώτη φορά ότι υπήρχε μία Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα από έναν καθηγητή που μας έκανε λογιστικά. Από τότε ονειρευόμουν να μπω σε αυτήν τη Σχολή. Έδωσα εξετάσεις και βρέθηκα επιτέλους στον χώρο των ονείρων μου.
Εκεί συνάντησα ένα βασικό κίνητρο για να συνεχίσω. Είχα δίπλα μου έναν μύθο που τον έλεγαν Γιάννη Μόραλη. Πολύ σημαντικός παράγοντας το δέος. Τουλάχιστον στο ξεκίνημα ενός νέου ζωγράφου. Σπουδαίος δάσκαλος, είμαι τυχερός που τον πρόλαβα.
Οι σπουδές τότε στο εργαστήριο του Μόραλη ήταν ένα μείγμα μετεμπρεσσιονιστικών επιρροών μαζί με στοιχεία αφαίρεσης, μέσα όμως πάντα από εξαντλητικές ασκήσεις πάνω στο μοντέλο. Αυτό αμφισβητείται σήμερα από κάποιους ως παρωχημένο για την εποχή μας. Μάλλον πρέπει να το ξανασκεφτούν. Η ζωγραφική πάνω απ’ όλα είναι οργάνωση χώρου.
Πράγματι σήμερα υπάρχουν πολλά μέσα για να εκφραστείς. Είμαι ζωγράφος. Προσπαθώ να εγκλωβίσω σε φόρμα κάτι απ’ τον παλμό του κόσμου στις δύο διαστάσεις του τελάρου. Τα κείμενα για την τέχνη έχουν έναν επικουρικό ρόλο, δεν μπορούν και δεν πρέπει να επηρεάζουν έναν ζωγράφο. Με έχουν επηρεάσει ζωγράφοι που δούλευαν με «αίμα» και γκρέμισαν τα τείχη κάθε κανόνα, σεβόμενοι παράλληλα τους κανόνες. Προσπαθώ να μην είμαι έρμαιο των διαθέσεων του ελληνικού φωτός, αλλά να αποσπάσω κάποια δόνηση εισχωρώντας μέσα στη σκληρότητά του. Το θέμα για μένα είναι πρωτίστως ερέθισμα. Η φόρτιση είναι η πόρτα για να μπεις στον μαγικό κόσμο ενός άλλου σύμπαντος.
Για τη δουλειά μου δεν μπορώ να προβλέψω τίποτα, απλώς ζω την ηδονή της στιγμής. Τα υπόλοιπα είναι δουλειά του χρόνου που άλλες φορές είναι σκληρός και αμείλικτος και άλλες στοργικός για κάποιες από τις προσπάθειές μας.
β. Πώς βλέπετε τη σημερινή ζωγραφική στην Ελλάδα και στον κόσμο; Ποιες τάσεις διακρίνετε;
Σήμερα υπάρχει μια εμφανής κούραση και αμηχανία στον χώρο των εικαστικών παγκοσμίως. Δεν είναι εποχή για «κινήματα». Υπάρχουν διάσπαρτες μεμονωμένες εξάρσεις. Είναι η εποχή της απενοχοποίησης. Όχι μεγάλα πράγματα. Δεν φαίνεται να κυριαρχεί κάποια τάση, ούτε υπάρχουν οι προϋποθέσεις να επιβληθεί κάτι ως κυρίαρχο ρεύμα. Υπάρχουν μόνο ερωτηματικά. Οι πληροφορίες είναι πλέον πάρα πολλές, το ίδιο και οι απορίες.
Προσωπικά δεν μπορώ να ταυτιστώ απόλυτα με κάτι συγκεκριμένο. Οι εσωτερικές πιέσεις είναι ισχυρότερες από τις επιρροές πλέον. Ζωγραφίζουμε με αρκετά δάνεια από το παρελθόν, αλλά ο αέρας της δικής μας εποχής μεταφέρει άλλα μηνύματα. Άγνωστο τι θα μείνει από τη σημερινή παραγωγή. Ασαφές το στίγμα των ημερών μας. Μάλλον είναι καιρός για ερημίτες. Βασικό συστατικό της τέχνης ήταν πάντα το «απρόβλεπτο».
Συχνά νιώθουμε αδρανείς μπροστά στην αμηχανία της βεβαιότητας ότι σήμερα έχουν όλα ειπωθεί. Μεγάλο λάθος. Ελάχιστα πράγματα έχουμε κάνει για να ερμηνεύσουμε το χάος που μας περιβάλλει.
γ. Υπάρχει εικαστική κριτική στη χώρα μας; Και ευρύτερα: διαπαιδαγωγείται ο νέος Έλληνας στην τέχνη, σ’ έναν τρόπο να αγαπάει το ωραίο ή να αναπτύσσει δικά του κριτήρια γι’ αυτό;
Πιστεύω πως η θεωρητική κάλυψη στον χώρο των εικαστικών γενικά είναι χλωμή. Όταν λέμε εικαστική κριτική δεν εννοούμε φυσικά μια καταγραφή εκ του ασφαλούς των πεπραγμένων που έγιναν στο πρόσφατο παρελθόν. Μιλάμε για μια παράλληλη αγωνιώδη συμπόρευση με αυτά που συμβαίνουν τώρα. Δεν είναι και εύκολο.
Ζούμε σε μια μικρή χώρα με αυτονόητα τα κενά και τις ελλείψεις. Νομίζω πως όσον αφορά τον πρωτογενή παράγοντα, δηλαδή την εικαστική δημιουργία, τα πράγματα δεν είναι άσχημα. Πάντα υπήρχαν ζωγράφοι που ξεπερνούσαν τα στενά όρια των δυνατοτήτων που διαθέτει μια περιφερειακή χώρα σαν τη δική μας, με τις απαραίτητες αγκυλώσεις και τα συμπλέγματα. Υπάρχουν σημαντικές μεμονωμένες προσπάθειες όμως.
Οι νέοι στην Ελλάδα δεν έχουν γενικά ουσιαστική επαφή με την τέχνη. Ειδικά στα εικαστικά. Το θέμα στην πραγματικότητα είναι μια προσωπική υπόθεση για τον καθένα. Άλλωστε στην τέχνη πρέπει ο καθένας να ξεκλειδώσει μόνος του την πόρτα που οδηγεί σε ένα παράλληλο σύμπαν που διαθέτει το δικό του οξυγόνο.
δ. Πόσο επηρέασε την αγορά των έργων τέχνης αλλά και την προσωπική σας δουλειά η κρίση των τελευταίων χρόνων (οικονομική και υγειονομική);
Θα φανεί περίεργο, αλλά όλα αυτά τα ζόρια που περάσαμε αυτά τα χρόνια, σε μένα προσωπικά είχαν μάλλον έναν θετικό αντίκτυπο στη δουλειά μου. Θες η σκληρότητα της αναγκαστικής απομόνωσης που με έφερνε άμεσα αντιμέτωπο με τον εαυτό μου και του υπενθύμιζε πως υπάρχουν πολλά άλυτα προβλήματα που συνεχώς αναβάλλω; Θες η συνεχής αβεβαιότητα που και αυτή με τον τρόπο της με υποχρέωνε να στραφώ όλο και πιο μέσα στον κόσμο μου για να βρω κάποιες απαντήσεις; Θες ο φόβος που ξεκλείδωσε μηχανισμούς αυτοσυντήρησης που ούτε καν είχα σκεφτεί ότι υπάρχουν; Δεν ξέρω αν όλα αυτά έχουν ή πρέπει να έχουν επιρροές στη δημιουργία, η οποία νομίζω ότι από ένα σημείο και μετά κερδίζει την αυτονομία της σε σχέση με τις εξωτερικές επιρροές.
ε. Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;
Τα σχέδιά μου αλλά και η αγωνία μου για το μέλλον είναι απλώς να συνεχίσω να ζωγραφίζω.