Θρησκεία και μαγεία είναι έννοιες αδιαχώριστες στην αρχαιότητα, αυτό όμως δε σημαίνει ότι με την εμφάνιση του μονοθεϊσμού σταμάτησαν μονομιάς οι μαγικές δοξασίες και πρακτικές που ήταν διαδεδομένες για χιλιάδες χρόνια μεταξύ των διαφόρων εθνολογικών ομάδων. Το Έδικτο των Μεδιολάνων του 313 μ.Χ. oρίζει σαφώς: ut daremus et christianis, et omnibus liberam potestatem sequendi religionem, quam quisque voluisset, δηλαδή επιτρέπεται η ελεύθερη επιλογή του θρησκεύματος, έτσι ώστε κάθε θεότητα του ουρανού να είναι ευμενής προς όλους τους ανθρώπους. Στην πάροδο του χρόνου θα υπάρξουν διαχωρισμοί μέχρι και διωγμοί σε ό,τι αντιστρατεύεται τις επίσημες θέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας, μάλιστα σε σημείο παραδοξότητας, δηλαδή να γίνονται αποδεκτά τα θαύματα των Αγίων ως έργα θείας διαμεσολάβησης, ενώ αντίθετα οι παγανιστικές τελετές να θεωρούνται ασκήσεις ειδωλολατρίας, υποκινούμενες από σατανικές δυνάμεις. Το κυνήγι μαγισσών δεν ανακαλύπτεται κατά τον Μεσαίωνα στη Δύση, αλλά αιώνες πριν, στη διάρκεια της Πρωτοβυζαντινής Περιόδου. Και μπορεί η περίοδος της Εικονομαχίας να προκάλεσε τεράστια αναστάτωση στο Βυζάντιο, τελικά όμως η Εικονολατρία επιβίωσε μέχρι τις μέρες μας, με μορφές άλλοτε καλυμμένες πίσω από το πέπλο της θρησκευτικής ευλάβειας, άλλοτε απροκάλυπτα γυμνές από περιεχόμενο, έτσι που να καταντάνε ωμά και αναχρονιστικά συμφύρματα διαφόρων εποχών και παραδόσεων.
Η μαγεία απαιτεί από τους μάγους και τις μάγισσες μελέτη και πείραμα, δηλαδή επιστημονική προσέγγιση, ώστε να είναι ακριβής στη στοχοθέτηση, ευέλικτη στην εξεύρεση λύσεων και αποτελεσματική στην εκτέλεση. Τα μαγικά φίλτρα της Κίρκης ίσως περιείχαν αλκαλικές ουσίες που προκάλεσαν αμνησία και παραισθήσεις στους συντρόφους του Οδυσσέα, ενώ μια επωδή (μαγικό τραγούδι, ξόρκι) φτάνει να σταματήσει την αιμορραγία και να επουλώσει την πληγή του πολυμήχανου ομηρικού ήρωα. Μήπως δεν χρησιμοποιούνται μέχρι και σήμερα γιατροσόφια; Ή μήπως η ταραντέλα δεν έχει και έναν, λίγο ως πολύ, μαγικο-θεραπευτικό χαρακτήρα; Είτε μαύρη είτε λευκή, η μαγεία απευθύνει τις επικλήσεις της σε υπερκόσμιες δυνάμεις, γι’ αυτό και είναι απαραίτητος ο αποκρυφισμός. Οι μύστες είναι οι μεσίτες, οι συνομιλητές με το υπερπέραν, ξέρουν πότε και πώς ακριβώς θα το προκαλέσουν ή θα το εξευμενίσουν, χωρίς να το εξοργίσουν. Καθόλου εύκολη δουλειά, και όχι πάντα επιτυχημένη, όπως άλλωστε αυτή ενός σύγχρονου συμβούλου. Καλός μάγος είναι ο ζωντανός μάγος, το ίδιο συμβαίνει και με τους συμβούλους σε κρατικούς μηχανισμούς ή επιχειρήσεις, η καριέρα και οι απολαβές τους εξαρτώνται από τη μακροβιότητά τους σε πόστα αιχμής.
Η μαγεία είναι αδιανόητη δίχως λατρευτικό περιεχόμενο. Η λατρεία της Μεγάλης Μητέρας, της Μητέρας-Γης των τροφοσυλλεκτών και κυνηγών, επιβίωσε στις τροφοπαραγωγικές κοινωνίες της Νεολιθικής Εποχής, και ως Κρητομυκηναϊκή Θεά της Γονιμότητας ή ακόμη και ως Πότνια Θηρών εξακολούθησε να λατρεύεται στους πολιτισμούς του Αιγαίου, κατεξοχήν ως Δήμητρα, αδερφή του Δία και του Ποσειδώνα, στη διάρκεια ιστορικών περιόδων. Οι χθόνιες λατρείες και η αγροτική μαγεία ασκούνταν σε τελεστήρια και μαντεία μέχρι τα βυζαντινά χρόνια, με κύριο σκοπό την καλή σοδειά που ήταν παράγοντας ζωτικής σημασίας για την ανθρώπινη επιβίωση. Αλλά μήπως οι αγιασμοί και καθαγιασμοί του σήμερα δεν εξυπηρετούν παρόμοιες στοχεύσεις; Ή είναι περισσότερο εξελιγμένοι και αποτελεσματικοί σε σχέση με αρχαίες πρακτικές; Τα σταυροκοπήματα, οι γονυκλισίες και τα φιλήματα εικόνων δεν είναι εύλογα, δεν αποζητούν την ευλογία, δηλαδή τον καλό λόγο που θα μετουσιωθεί σε αγαθοεργία; Αντίθετα, το κακό μάτι ή η κακιά γλώσσα ανήκουν, κατά κάποιο τρόπο, στις περιπτώσεις της μαύρης μαγείας, της επιδίωξης του κακού, κάτι που μόνο η θεραπευτική δύναμη του σταυρού μπορεί να αναιρέσει, ειδικά όταν συνοδεύεται από προσευχές-ξόρκια. Και αν τώρα με κάποιο τρόπο αφαιρεθεί από το ευχέλαιο η συμβολική του αξία, άραγε μπορεί πρακτικά να ξεπεράσει την ιδιότητα και την χρησιμότητα ενός πλασέμπο;
Καμπαλισμός και Σουφισμός κινούνται παράλληλα με τις επίσημες εκδοχές της θρησκευτικής πίστης, με ρίζες στον εσωτερισμό και στη γλώσσα των συμβόλων, χωρίς αυστηρές ιεραρχικές δομές και τελετουργίες, δίνοντας έμφαση στην προσωπική αναζήτηση και τη διάλυση του εγώ μέσα στο κοσμικό γίγνεσθαι. Σε περίπτωση που επιτρέπεται μια κάποια σύγκριση με τον χριστιανικό ή τον βουδιστικό μοναχισμό, διαπιστώνεται η ύπαρξη ενός καθορισμένου συστήματος μελέτης και διαλογισμού, αλλά και σωματικής καταπόνησης, ιδιαίτερα απαιτητικό, τέτοιο που μπορεί να ξεπεράσει επικίνδυνα την προσπάθεια για κατανόηση και πνευματική ανάταση και να φτάσει στην αυτοκαταστροφή και τις μαζικές αυτοκτονίες ή δολοφονίες. Οι ψυχεδελικοί οραματισμοί και ο ματαιόδοξος μεσσιανισμός έχουν πολλές φορές τραγική κατάληξη. Τα θλιβερά γεγονότα στο Τέξας το 1993, με πρωταγωνιστή τον David Koresh –που δήλωνε παρεπιπτόντως ερωτευμένος με την τραγουδίστρια Μαντόνα– δείχνουν ξεκάθαρα ποια είναι τα αποτελέσματα του ακραίου θρησκευτικού φανατισμού όταν συνδυάζεται με μεγαλομανείς επιδιώξεις. Δεν χρειάζεται εδώ να ειπωθεί ότι σε περίπτωση πολεμικών συρράξεων ο προσηλυτισμός γίνεται καταλυτικός παράγοντας εξελίξεων, με μοιραίες και ανυπολόγιστες επιπτώσεις σε παγκόσμια κλίμακα.
Όλα τα θρησκευτικά συστήματα, από τη μακρινή αρχαιότητα μέχρι τη σύγχρονη εποχή, διαθέτουν μυστηριακές εκφάνσεις, κάτι που προσδίδει σε αυτά αίγλη και κύρος. Και δεν μπορεί να γίνει μύστης ο καθένας, ούτε προφήτης ή άγιος, παρά μόνο ο εκλεκτός. Η λατρεία των λειψάνων, τα τάματα, ακόμη και τα αναθέματα, αποτελούν κατάλοιπα πανάρχαιων πεποιθήσεων και εφαρμογών. Εδώ ο ρόλος του εκλεκτού είναι αυτός του καθοδηγητή, του ατόμου που κρατά τον πυρσό της αλήθειας μες στην αβυσσαλέα νύχτα των κοσμικών αιώνων. Σε αυτόν οφείλει ο απλός πιστός και ακόλουθος απόλυτο σεβασμό, ακόμη και αν δεν πρόκειται για τον ίδιο τον εκλεκτό αλλά για την παντόφλα που φορούσε, ή για ένα κουκούτσι από φρούτο που έφαγε. Είναι τα φυλαχτά που αργά ή γρήγορα θα αναπαράγονται φασόν και θα πουλιούνται μαζί με άλλα σουβενίρ, κυρίως σε χώρους προσκυνήματος. Οι ιδιότητές τους είναι μαγικές και οπωσδήποτε κερδοφόρες. Μέσα στο πλαίσιο της κερδοφορίας ενέταξε σε σχετικά πρόσφατο άρθρο του ο Edwin Benson –πρόκειται για μια κριτική στο βιβλίο τoυ δημοσιογράφου Liel Leibovitz, «The Return of Paganism», στην ιστοσελίδα: The American Society for Defense of Tradition, Family and Property, 20 May 2023– τις εκτρώσεις, συγκρίνοντάς τες με τις τεκνοφόνους τελετάς, όπως αναφέρονται στη Σοφία Σολομώντος (14,23).
Με το σύνθημα: τίποτα δεν είναι αληθινό, όλα επιτρέπονται, ο νεοπαγανισμός αποζητά θαύματα με κάθε δυνατό τρόπο. Αν οι θυσίες βρεφών επιτρέπονταν για τον εξευμενισμό των θεών και το καλό της κοινότητας των ανθρώπων, αντίστοιχα οι εκτρώσεις είναι η εξαναγκαστική λύση για την ατομική ευδαιμονία. Εδώ ο επιστήμονας-γυναικολόγος υποδύεται τον ρόλο ενός σύγχρονου σαμάνου-ιερέα, που με το αζημίωτο βέβαια, προσφέρει τις γνώσεις του στο βωμό των προσωπικών επιλογών και των νομικά καλυμμένων αλλά ηθικά αμφισβητήσιμων πρακτικών.
Όχι πολύ μακριά από τον χώρο του ατομοκεντρισμού, ενισχυμένου από τον επιστημονικό νεοπαγανισμό, βρίσκεται και ο γάμος του νεαρού Ιάπωνα Akihido Kondo με το ολόγραμμα της manga φιγούρας Hatsune Miku. Η γαμήλια τελετή έλαβε χώρα το 2018 και προβλήθηκε στα διεθνή μίντια. Έκτοτε ο γάμος πέρασε από άγρια κύματα αντιδράσεων, κυρίως εκ μέρους των πεθερικών της Hatsune Miku. Πρόκειται για την πατροπαράδοτη αντίδραση των πεθερικών όλου του κόσμου! Με δεδομένη την ψυχοπάθεια του νεαρού Ιάπωνα, δε μπορεί να αγνοηθεί το γεγονός της χρήσης παραδοσιακών τελετουργικών για τον γάμο ανθρώπου και συσκευής. Έστω και διακοσμητικά, η παράδοση εδώ χρησιμοποιείται για την αποδοχή ακόμη και της πιο εξωφρενικής φαντασίωσης. Τα υπόλοιπα είναι θέμα μάρκετινγκ. Ο Akihido Kondo είναι ήδη 42 ετών και μετρά επτά χρόνια ευτυχισμένου γάμου. Η ολογραφική σύζυγός του παραμένει αγέραστη, 16 ετών πάντα, και αποφασισμένη να μην ενηλικιωθεί ποτέ, αλλά ποτέ κανείς δεν ξέρει. Πάντως ο σύζυγός της έχει ιδρύσει ήδη Εταιρεία Φικτοσεξουαλισμού (=Εικονικού Ερωτισμού), και ως ειδικός πλέον διευθύνων σύμβουλος ασχολείται με παρόμοιες περιπτώσεις φοβικών ατόμων, και για τις δυνατότητες που υπάρχουν να ζήσουν αρμονικά άνθρωποι και ολογράμματα. Ομολογουμένως ένα έργο εντελώς πρωτοποριακό και ενάντια σε κάθε κλισέ. Μένει να διευκρινιστεί τι ενδέχεται να συμβεί με τα κληρονομικά δικαιώματα και τα περιουσιακά στοιχεία του Akihido, οι νομικοί θα έχουν να αντιμετωπίσουν πρωτόγνωρες προκλήσεις.
Στο μυθικό παρελθόν, η ιστορία του Πυγμαλίωνα, όπως περιγράφεται από τον Οβίδιο στις Μεταμορφώσεις, έχει ένα καθ’ όλα ευτυχισμένο τέλος. Ο γλύπτης ερωτεύεται το γυναικείο άγαλμα που κατασκεύασε, επικαλείται τη θεά Αφροδίτη, για να δώσει ζωή στην άψυχη ύλη, η θεά τον εισακούει, και το άγαλμα μεταμορφώνεται σε γυναίκα, τη Γαλάτεια, που παντρεύεται τον Πυγμαλίωνα, και μαζί αποκτούν παιδιά. Όσο απίστευτη κι αν ακούγεται αυτή η ιστορία, ομολογουμένως απηχεί την ακράδαντη πίστη στο υπερφυσικό, όπως και τη δυνατότητα μαγικής ή θαυματουργής παρέμβασης θεϊκών όντων στη ζωή των ανθρώπων. Απηχεί ακόμα και μια δοξασία που επιζεί ακόμη, ότι το άγαλμα αποτελεί το απείκασμα ενός προσώπου, άρα και της ψυχής του, και σε συγκεκριμένες συνθήκες –που έχουν να κάνουν με την προστασία από κινδύνους, κάποιες προειδοποιήσεις ή το θεϊκό έλεος–, μπορεί ένα είδωλο να αποκτήσει ιδιότητες έμβιου όντος. Οι θαυματουργές εικόνες που δακρύζουν ή θεραπεύουν είναι σύγχρονα παραδείγματα αρχαϊκής μαγείας.
Με βάση την παρούσα σταχυολόγηση πληροφοριών και εκτιμήσεων, και με δεδομένη τη μακραίωνη ιστορία της, η μαγική (συμβατικά, παγανιστική) σκέψη αποδεικνύεται ιδιαίτερα ανθεκτική στον χρόνο, φαίνεται ακόμη ότι τα καταφέρνει περίφημα στις προσαρμογές και τις μεταμφιέσεις. Άλλωστε, πώς θα μπορούσε διαφορετικά να δικαιολογείται αενάως ο χαρακτηρισμός της, «μαγική»;
