Στους πολύ αγαπημένους μου συγγραφείς, όταν ήμουν παιδί, ήταν και η Πηνελόπη Δέλτα και ο Jules Verne. Στη βιβλιοθήκη μας είχαμε όλα τα βιβλία τoυς. Την Δέλτα, ως αλεξανδρινή, δηλαδή Ελληνίδα της Αλεξάνδρειας Αιγύπτου, όπως οι γονείς μου, τη θεωρούσα κάτι σαν προγιαγιά μου που θέλει να μου μάθει ιστορία και αγάπη για την πατρίδα.
Ο Jules Verne ήταν ο φίλος που θέλει να μυήσει σε τεχνολογικές περιπέτειες. Διάβαζα με ενδιαφέρον βιβλία του κι έβλεπα ταινίες που είχαν βασιστεί σε αυτά. Το πιο αγαπημένο μου ήταν το βιβλίο του Ο γύρος του κόσμου σε ογδόντα ημέρες που το είχα και σε audio book. Ναι, υπήρχαν audio books όταν ήμουν μικρός, σε σχήμα δίσκου βινυλίου 33’’. Το άκουγα συνέχεια στο οικογενειακό πικάπ κι έφτιαχνα εγώ τις εικόνες με το μυαλό μου, έπαιζα τις σκηνές πάνω στο κρεβάτι μου, ταξίδευα με τη φαντασία μου σε όλο τον κόσμο και πάντα έφτανα μαζί με τον Φογκ στη Λέσχη στο Λονδίνο. Εκτιμούσα τον Φιλέα Φογκ, αλλά αγαπούσα τον Πασπαρτού, τους οποίους απέδιδαν πολύ καλά με τις φωνές τους ο Βύρων Πάλλης και ο Γιάννης Μαλούχος, αντίστοιχα.
Δεκαετίες μετά, «συναντηθήκαμε» ξανά και ο Jules έγινε δάσκαλός μου, παίζοντας έναν καθοριστικό ρόλο στις απόψεις μου για τη συγγραφή. Ξαναδιάβασα το έργο του κι ανακάλυψα έναν άλλο Verne. Έμαθα τα μυστικά που έκρυβε στα κείμενά του, και τελικά ο τρόπος που έγραφε με επηρέασε καθοριστικά.
Λίγο πριν βγει το πρώτο μου βιβλίο, ενώ έγραφα το δεύτερο, μου προτάθηκε από την Έλενα Πατάκη και τον Αδάμ Δαμιανάκη να διασκευάσω το Είκοσι χιλιάδες λεύγες κάτω από τη θάλασσα σε σενάριο για CD-ROM. Δέχτηκα γιατί ήθελα πολύ να κάνω μια διασκευή σαν αυτή που άκουγα μικρός και για να βοηθήσω τα παιδιά να ανακαλύψουν και να αγαπήσουν τον Verne, όπως κι εγώ, μέσα από ένα άλλο μέσο. Το CD- ROM ήταν ένα συμπαγές δισκάκι, το οποίο είχε αρχεία που διάβαζε μόνο ο υπολογιστής. Το δικό μας θα περιείχε όλα τα κεφάλαια του βιβλίου, τα οποία θα ακούγονταν με φωνές ηθοποιών, μουσική, κινούμενες εικόνες του Βαγγέλη Παυλίδη, παιχνίδια.
Ξεκίνησα με πολλή όρεξη να κάνω το βιβλίο σενάριο. Έπρεπε σκηνή σκηνή που γράφω να την στέλνω στον Βαγγέλη Παυλίδη στη Ρόδο για να ζωγραφίζει. Κι ενώ περίμενα ότι θα ήταν εύκολο, γρήγορα κατάλαβα ότι δεν ήταν τόσο απλό, ούτε μπορούσε να γίνει τόσο γρήγορα.
Για βοηθό μου αναζήτησα τον ίδιο τον Jules. Ο συγγραφέας είναι πάντα εκεί, κρυμμένος πίσω από τις λέξεις του. Κι απομένει στον αναγνώστη να καταφέρει να τον ανακαλύψει. Τελικά, αντί βοηθός μου έγινε δάσκαλός μου. Αυτός με μύησε στην τέχνη του. Έγινα ο Άροναξ και έγινε ο Κάπτεν Νέμο.
Στην αρχή ανακάλυψα στη βιογραφία του Verne ότι για να γράψει το βιβλίο αυτό είχε μείνει πολλά χρόνια σε ένα πλωτό σπίτι και είχε ταξιδέψει στη θάλασσα, για να μπορέσει να εμπνευστεί και να γνωρίσει καλά τον κόσμο της. Από τότε ξεκίνησαν τα «μαθήματα» συγγραφής που μου έκανε. «Μάθημα» πρώτο, δεν μπορείς να γράφεις για κάτι που δεν ξέρεις πολύ καλά. Αν σε ενδιαφέρει και δεν το έχεις ζήσει, πρώτα το μαθαίνεις βιωματικά και μετά βάζεις τους χάρτινους ήρωές σου να το ζήσουν.
Ακολούθησαν κι άλλα πολλά «μαθήματα». Εγώ αντί να γράφω σενάριο, διάβαζα βιβλία του Verne, σε διάφορες εκδόσεις και μεταφράσεις, έψαχνα να μάθω για τη ζωή του, την εποχή του, τις απόψεις του. Κι όταν ανακάλυψα τι κρυβόταν πίσω από αυτόν, τον τόσο ιδιαίτερο ήρωά του, τον Κάπτεν Νέμο, κατάλαβα ότι αυτό ήταν που έπρεπε να φωτίσω στη διασκευή μου, για να μην προδώσω την ιδεολογία του Verne. Γιατί αν θέλεις να είναι αληθινό ό,τι γράφεις, πρέπει να επικοινωνείς στους αναγνώστες σου αυτό που πιστεύεις. Κι ο Verne αυτό έκανε.
Ο Verne ήταν αντίθετος με την αποικιοκρατία και θεωρούσε ότι η Βρετανική Αυτοκρατορία, κατακτώντας τον κόσμο, είχε διαπράξει εγκλήματα. Σε όλη του τη ζωή, αν και ταξίδεψε σε πολλά μέρη, δεν πάτησε, από άποψη, ποτέ το πόδι του στη Μεγάλη Βρετανία. Για τον Νέμο, σε ολόκληρο το βιβλίο δεν μας αποκαλύπτεται ποιος είναι. Άλλωστε Νέμο σημαίνει Κανένας, δάνειο από την Οδύσσεια. Ποιος είναι μαθαίνουμε σε άλλο βιβλίο, στο Η μυστηριώδης νήσος. Είναι ένας Ινδός πρίγκιπας, θύμα της αποικιοκρατίας. Οι Άγγλοι έχουν σκοτώσει όλη την οικογένειά του. Αυτός, μέσα στη θλίψη και στην οργή, φτιάχνει ένα υποβρύχιο και, με ό,τι αγαπά, όπως τα βιβλία του και οι πίνακές του, καταδύεται με τους συντρόφους του σε έναν άλλο κόσμο. Στον κόσμο του βυθού της θάλασσας.
Δηλαδή, φεύγει από αυτό τον άδικο «επάνω» κόσμο και ζει στον «κάτω» της θάλασσας, στη φύση που ποτέ δεν αδικεί κανέναν. Γίνεται ο Κανένας, για αυτό τον κόσμο, για να παραμείνει ο εαυτός του σε έναν άλλο κόσμο.
Κι όλα αυτά δεν τα λέει ξεκάθαρα στο βιβλίο, αλλά τα υπαινίσσεται, και ο αναγνώστης τα αποκρυπτογραφεί, μέσα στις περιπέτειες των ηρώων.
Ο Verne έγραφε βιβλία και θεατρικά για μικρούς και μεγάλους αναγνώστες με πολλαπλά επίπεδα κατανόησης και πολλά κρυμμένα μυστικά.
Αφού διάβασα το τέλος του Νέμο στη Μυστηριώδη νήσο, ξαναδιάβασα μετά τις Είκοσι χιλιάδες λεύγες κάτω από τη θάλασσα. Όταν ξέρεις ποιος είναι ο Νέμο και τι του έχει συμβεί, καταλαβαίνεις πολύ περισσότερα από όσα θέλει να πει ο Verne. Τελικά οι χάρτινες ζωές των ηρώων ενός συγγραφέα, τα μυστικά και οι περιπέτειές τους μπορούν να κυκλοφορούν σε πολλά βιβλία του κι όχι μόνο σε ένα. Άλλωστε, αυτός τους έχει πλάσει, πώς να τους αποχωριστεί;
Το βιβλίο Είκοσι χιλιάδες λεύγες κάτω από τη θάλασσα είναι ένα σχόλιο στην κοινωνία του 19ου αιώνα και στην αδικία που κυριαρχούσε σε αυτήν. Δεν είναι ένα βιβλίο επιστημονικής φαντασίας όπως νόμιζα. Το θέμα του δεν είναι τα υποβρύχια. Για τον Verne ο άγριος κόσμος της φύσης στον βυθό είναι καλύτερος από τον πολιτισμένο και τεχνολογικά εξελιγμένο κόσμο των ανθρώπων. Άρα ο βυθός είναι ένα εξαιρετικό σκηνικό να στήσει τέτοιες περιπέτειες – αφορμή για τον σχολιασμό της διαφθοράς και της αδικίας. Ίσως έτσι είναι πιο εύκολο να το καταλάβουν οι αναγνώστες.
Είναι φανερό ότι τον γοήτευε το ανεξερεύνητο του βυθού, που του έδινε τη δυνατότητα να κρατά κρυμμένα μυστικά. Κι όσο ο αναγνώστης καταδύεται μαζί με τον Ναυτίλο στην άβυσσο, εκεί που δεν έχει φτάσει ποτέ άνθρωπος, τόσο αυξάνεται το ενδιαφέρον του για τις ανθρώπινες σχέσεις.
Ήταν τεχνολογικός προφήτης ο Verne; Όχι, είχε φαντασία και του έδιναν έμπνευση οι νέες εφευρέσεις, τις οποίες παρακολουθούσε συστηματικά, από τότε που ήταν ακόμη σε πειραματικό στάδιο. Είχε βέβαια την ικανότητα να προβλέπει την εξέλιξή τους, κι αυτό να γίνεται ο καμβάς όπου κεντούσε τις ιστορίες του.
Περάσαμε πολλές ημέρες «μαζί», όπως ο Άροναξ με τον Νέμο, διανύοντας είκοσι χιλιάδες λεύγες στη θάλασσα της συγγραφής. Μικρός νόμιζα ότι αυτό σήμαινε το βάθος που κατέβηκε ο Ναυτίλος, ενώ πρόκειται για την απόσταση που διένυσε ο Άροναξ φιλοξενούμενος στον Ναυτίλο. Τελικά όμως πήγαμε και πολύ βαθιά και όταν η διασκευή τελείωσε, ήμουν πια ένας άλλος συγγραφέας.
Κι ενώ διασκεύασα εγώ το κείμενο του Verne, εκείνος έγινε δάσκαλός μου. Μπορεί βέβαια, τότε, στο ξεκίνημα της συγγραφικής μου πορείας, να ήμουν εγώ έτοιμος να διδαχθώ και να διαβάζω πια «αλλιώς» τα κλασικά βιβλία του 19ου αιώνα. Δηλαδή, ίσως πιο σωστός τίτλος να είναι «Όταν εγώ έγινα μαθητής του Verne». Ό,τι και να ισχύει, το σίγουρο είναι ότι με το έργο του επηρέασε και θα επηρεάζει πολλές γενιές συγγραφέων ακόμη.
