Δήμητρα Χ. Χριστοδούλου

Ο κόσμος του Βερν

Αν ο Ιούλιος Βερν είναι πράγματι ο πατέρας του είδους της επιστημονικής φαντασίας (ο παππούς είναι σίγουρα ο Λουκιανός), τότε είναι αβέβαιο αν έχει αφήσει γνήσιους απογόνους. Το είδος βέβαια παρουσιάζει πλέον εξαιρετική άνθηση, αλλά με μια πολύ ισχυρή μετατόπιση από την επιδίωξη της έξαρσης της φαντασίας («όλα μπορούν να γίνουν») στην επιδίωξη της έξαρσης της βεβαιότητας («όλα θα γίνουν έτσι»). Και από την ενθουσιώδη αισιοδοξία σχετικά με το μέλλον της τεχνολογίας στη δυσοίωνη αποτύπωση της σκοτεινής δύναμής της. Ο κόσμος του Ιουλίου Βερν μοιάζει ένας κόσμος που διεκδικεί την υπέρβαση των ορίων του προς την κατεύθυνση μιας πνευματώδους σύλληψης της ζωής και των ανθρώπινων σχέσεων. Ο κόσμος των σύγχρονων μυθιστορηματικών ή κινηματογραφικών εκδοχών του είδους υποβάλλει (ή αποκαλύπτει) την παντοδυναμία της ισχύος και την επιβεβαίωση της υπεροπλίας μέσα από διαδικασίες καταστροφής. Ο Ιούλιος Βερν απευθυνόταν σε ενήλικο κοινό τότε, σήμερα θεωρείται, τουλάχιστον σε ένα σημαντικό μέρος του, ενδεδειγμένο ανάγνωσμα προκειμένου να καλλιεργηθεί η «φιλαναγνωσία» παιδιών ή εφήβων. Αν κάτι από την πνευματικότητα του κόσμου του Ιουλίου Βερν επιβιώνει ως ποιητική πρόθεση κυρίως, όχι ως συνολική ατμόσφαιρα, είναι, νομίζω, το μαγικό σύμπαν των ταινιών φαντασίας του Αντρέι Ταρκόφσκι.

Προσωπικά πάντως δεν θυμάμαι να είχα ως παιδί ισχυρή συναισθηματική σχέση με τα μυθιστορήματα του Ιουλίου Βερν, παρόλο που ο πατέρας μου φρόντιζε να έρχονται στο σπίτι. Προτιμούσα, π.χ., τους Αθλίους του Ουγκώ ή την Τζέην Έυρ της Μπροντέ ή οποιοδήποτε του Ντίκενς. Εκεί εύρισκα πραγματική έξαψη της φαντασίας μου ή αληθινό χτυποκάρδι, κι ας μην τα πολυκαταλάβαινα όλα. Όταν μάλιστα έπεφταν στα χέρια μου κι εκείνα τα «Κλασικά Εικονογραφημένα», θα τα θυμούνται πολλοί της γενιάς μου, αυτά ξεκοκάλιζα ξανά και ξανά και πολύ λιγότερο τα ανάλογα του Ιουλίου Βερν, με εξαίρεση τις περιπέτειες του Φιλέα Φογκ που με κρατούσαν κάπως περισσότερο. Εκείνο ωστόσο που σήμερα με μελαγχολεί είναι η υποψία ότι οποιοδήποτε από όλα αυτά τα μαγικά με τον τρόπο τους βιβλία δεν θα ήταν εύκολο να πείσει κάποιος ένα παιδί να τα διαβάσει αφήνοντας για λίγο το τάμπλετ του.

Κύλιση στην κορυφή