Ιωσήφ Βιβιλάκης, Μακρυγιάννης. Ένα πατριωτικό δράμα στον μπερντέ, Θέατρο Αλκμήνη, Δεκέμβριος 2021, Μάρτιος 2022.
Στο Θέατρο Αλκμήνη πραγματοποιήθηκαν τον Μάρτιο του 2022 παραστάσεις Θεάτρου Σκιών για τον Μακρυγιάννη, σε κείμενο και σκηνοθεσία Ιωσήφ Βιβιλάκη, με τον Άθω Δανέλλη και τον Νικόλα Τζιβελέκη ως καραγκιοζοπαίκτες, να έχουν επίσης πλάσει υπέροχες εικαστικώς φιγούρες προκειμένου να αναβιωθεί ο επαναστατικός αγώνας. Οι μορφές των αγωνιστών είναι ζωγραφικώς από τις καλύτερες στη σχετική παράδοση, ακολουθώντας και τις σχετικές παραστάσεις του Παναγιώτη Ζωγράφου, που έγιναν καθ’ υπόδειξη του Μακρυγιάννη. Στην παράσταση εμπεριέχονται πρωτότυπη μουσική και τραγούδια που εκτελούνται ζωντανά με παραδοσιακά όργανα από την Κατερίνα Μιχαλάκη και τον Θεολόγο Παπανικολάου. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι και ο ίδιος ο Μακρυγιάννης ήταν ένας επιτελεστής και αυτοσχεδιαστής ασμάτων της Ρούμελης, τα οποία επικαιροποιούσε σύμφωνα με τις ανάγκες του αγώνα ή την ψυχική του διάθεση σε δραματικά γεγονότα.
H παράσταση εντάσσεται σε μια παλαιά παράδοση χρήσης του Θεάτρου Σκιών στο πλαίσιο πατριωτικών δραμάτων που ανιστορούν την εποποιία του 1821. Αν και η καταγωγή του Θεάτρου Σκιών είναι οθωμανική, σύντομα έχουμε δράματα για ιστορικές προσωπικότητες, όπως ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο Παπαφλέσσας, ο Αθανάσιος Διάκος, ο Ρήγας Φεραίος, ο Μάρκος Μπότσαρης κ.ά. Ιστορικώς, οι παραστάσεις αυτές εντάσσονταν αρχικά σε έναν ηπειρώτικο κύκλο και εξιστορούσαν ιστορίες από την αυλή του Αλή Πασά. Εν προκειμένω, όμως, έχουμε μια πρώτη ανιστόρηση της ζωής του Μακρυγιάννη, που βασίζεται στα Απομνημονεύματα του αγωνιστή. To έργο του Βιβιλάκη ακροβατεί περίτεχνα ανάμεσα στο σπουδαίο, το πολιτικό, το θρησκευτικό, αλλά και το κωμικό και το διονυσιακό στοιχείο, δείχνοντας μια μεγάλη γκάμα σκηνών από τον ηρωισμό μέχρι την προδοσία, την απογοήτευση, αλλά και περισσότερο γκροτέσκα στιγμιότυπα από τον αγώνα. Η παράσταση, η οποία προσφέρει σπάνιες εμπειρίες εικαστικής και μουσικής απόλαυσης, τολμά να επαναφέρει τον ηθοπλαστικό χαρακτήρα του θεάτρου σε μια εποχή που έχει αλλεργία σε αυτόν. Δεν πρόκειται βεβαίως σε καμία περίπτωση για μια εθνικιστική ηθοπλασία, όπως θα μπορούσε να είναι σε προηγούμενες εποχές. Μάλλον πρόκειται για μια εντρύφηση στην πολυπλοκότητα της ζωής των ηρώων, όταν έρχονται αντιμέτωποι με τα μεγάλα ιστορικά διλήμματα και αναγκάζονται εκ των πραγμάτων να αλλάξουν, ώστε να αρθούν στο ύψος του ηρωικού με τη συνδρομή της θείας χάριτος. Με αυτήν την έννοια η ηθοπλασία αφορά το πώς μπορεί ο καθημερινός άνθρωπος να αφήσει πίσω του τη μικρότητα και να αναχθεί στον χώρο του ηρωισμού. Η ηθοπλασία πάντως συνυπάρχει σε αγαστή συμφωνία με την ψυχαγωγία ή και τη διασκέδαση. Ο πολυδιάστατος αυτός χαρακτήρας του έργου ταιριάζει με τη μακρυγιαννική ψυχή, η οποία, κατά τον Γεώργιο Βλαχογιάννη, είχε έφεση προς τη φαντασία και την ποίηση με λόγον «ανδρώδη, ορμητικόν, γενναίον και λάμποντα».
Πρόκειται για μια παράσταση βαθιά αθηναϊκή, καθώς δείχνει τον αγώνα για τη σωτηρία της Αθήνας με τις μάχες που δόθηκαν στον ιερό βράχο της Ακροπόλεως. Αλλά και τον κατοπινό αγώνα του Μακρυγιάννη ενάντια στην εξουσία, προκειμένου να παραδοθεί Σύνταγμα με το οποίο ο Ρουμελιώτης αγωνιστής ήλπιζε να ενσωματωθεί η παραδοσιακή κοινωνία στη νέα τάξη της βαυαρικής μοναρχίας. Ο Μακρυγιάννης διαθέτει μια πολιτική Θεολογία που ομοιάζει σε αυτήν του αποστόλου Παύλου, καθώς θεωρεί ότι ο Θεός κάνει τους μικρούς μεγάλους και τους μωρούς σοφούς και γι’ αυτό υπερασπίζεται τα δικαιώματα των αγωνιστών να έχουν λόγο στην μετεπαναστατική Ελλάδα ως οι απλοί, βγαλμένοι από τον λαό άνθρωποι που έχουν αποκτήσει τη σοφία τους στο πεδίο της αντίστασης. Η παρακολούθηση και αυτού του έργου του Ιωσήφ Βιβιλάκη βοηθά να καταλάβουμε καλύτερα την ιστορία της Αθήνας και την παράδοση του τόπου μας, που ανανεώνεται συνεχώς μέσα από τον αυτοσχεδιασμό και την επιτέλεση.
