Ελεύθερη απόδοση: Δημήτρης Αγγελής
Διδάσκω σε ένα πολύ επιλεκτικό κολέγιο αυτές τις μέρες και πριν απ’ αυτό δίδαξα σ’ ένα επίσης αρκετά επιλεκτικό. Έλειψα για λίγο από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση κι επέστρεψα πρόσφατα στις χαρές και τις ακαμψίες της μέσω του μεγαλύτερου γιου μου, που βρίσκεται τώρα στο τέλος της. Έτσι, όταν οι επιμελητές του Open the Door μου ζήτησαν να μοιραστώ ή να δημιουργήσω ένα αναλυτικό πρόγραμμα για δασκάλους Γυμνασίου και Λυκείου που θέλουν να διδάξουν ποίηση—δηλαδή ανάγνωση ποίησης, συγγραφή ποίησης, ιστορία και κατανόηση της ποίησης, όλα αυτά μαζί και όσο γίνεται καλύτερα—πρώτα κολακεύτηκα, στη συνέχεια υπάκουσα και μετά προβληματίστηκα από το αίτημα. Αυτό δεν συνέβη μόνο επειδή η δική μου διδασκαλία αφορούσε σχεδόν πάντα μαθητές Κολλεγίων –εάν διδάσκετε μαθητές της A΄ Λυκείου ή της Β΄ Γυμνασίου κάθε εβδομάδα και δεν επισκέπτεστε αραιά και πού μια τάξη Λυκείου, τότε ξέρετε πράγματα για τα παιδιά αυτής της ηλικίας που εγώ δεν ξέρω –αλλά κι επειδή το αίτημα και οι λόγοι πίσω από αυτό λένε κάτι για τη θέση που κατέχει ή δεν κατέχει η ποίηση, στη σχολική εκπαίδευση, αυτές τις τελευταίες δεκαετίες.
Είχα την τύχη να συναντήσω ένα σωρό αποφοίτους Παιδαγωγικών πέρυσι, οι περισσότεροι απ’ τους οποίους θα γίνονταν σύντομα καθηγητές Αγγλικών δευτεροβάθμιας, και στην πλειονότητά τους μου είπαν ότι δεν ήταν σίγουροι για το πώς να διδάξουν ποίηση. Δεν το «έπιαναν»· δεν μπορούσαν να μεταφέρουν αυτό που τους άρεσε στους μαθητές τους. Ως αποτέλεσμα, δίδαξαν την ποίηση εξ ολοκλήρου ως δημιουργική γραφή (οι μαθητές διαβάζουν μόνο ο ένας τη δουλειά του άλλου)∙ ή την δίδαξαν, κάπως απρόθυμα, όπως την είχαν διδαχθεί, ως ένα σύντομο σύνολο υπεραμερικανικών και πολυπολιτισμικών «κλασικών» (Robert Frost, Emily Dickinson, Langston Hughes, και ούτε καν τα πιο ενδιαφέροντα ποιήματα αυτών των τριών πολύ ιδιαίτερων ποιητών)∙ ή ως δείγμα του τι άρεσε κάποτε στον κόσμο∙ ή ως γρίφους που πρέπει να επιλυθούν –διανοητικά παιχνίδια χωρίς συναισθηματικό νόημα πέρα απ’ το σχολικό τεστ.
Αυτό δεν βοηθάει. Ούτε, φοβάμαι, θα μπορούσε ένα πρόγραμμα σπουδών –τα αγαπημένα μου ποιήματα κι οι αγαπημένες μου ασκήσεις, τη μία βδομάδα μετά την άλλη, για εσάς και τους μαθητές σας– να είναι όσο χρήσιμο γίνεται, γιατί αν είστε δάσκαλος Γυμνασίου ή Λυκείου, γνωρίζετε τους μαθητές σας καλύτερα από εμένα. Γνωρίζετε επίσης τα δικά σας εξελισσόμενα γούστα. Τι θα έπρεπε να διδάσκετε όταν διδάσκετε ποιήματα και ποίηση; Η απάντηση εξαρτάται από το τι σας αρέσει και τι πιστεύετε ότι μπορεί να τους αρέσει, και από το τι είδους αναγνώσματα σας ενδιαφέρουν περισσότερο. Αντί για ένα πρόγραμμα σπουδών κι ένα σχέδιο μαθήματος, ορίστε, λοιπόν, ορισμένες συμβουλές καθώς διαμορφώνετε το δικό σας.
1. ΔΙΔΑΞΤΕ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΣΑΣ ΑΡΕΣΕΙ
Αν θέλετε να κάνετε τους μαθητές σας να διαβάζουν ποίηση, να απολαμβάνουν την ανάγνωση της ποίησης και να γράφουν κατανοητά για την ποίηση, πρέπει εσείς οι ίδιοι να διαβάζετε ποίηση και ν’ απολαμβάνετε την ανάγνωσή της. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει σώνει και καλά ν’ αγαπάτε κάθε ποίημα που διδάσκετε (κάποιοι από εσάς θα έχετε μερικά ποιήματα που πρέπει να διδάξετε, λόγω των απαιτήσεων σε επίπεδο σχολείου ή πολιτείας ή λόγω προχωρημένου επιπέδου), αλλά σημαίνει ότι θα πρέπει ν’ ανακαλύψετε ποια ποιήματα θαυμάζετε, μετά να σκεφτείτε για ποιο λόγο, και να τους τα διδάξετε μαζί με ό,τι άλλο προσφέρετε. Εάν η αγαπημένη σας ποιήτρια είναι η Elizabeth Bishop, δουλέψτε τη στα μαθήματά σας. Εάν αγαπημένη σας ποιήτρια είναι η Mary Oliver ή η Sharon Olds ή η Sarah Morgan Bryan Piatt ή η Kathleen Fraser ή η Emily Dickinson ή ο Bruce Smith ή ο Hart Crane ή ο Alfred, Lord Tennyson, βρείτε έναν τρόπο να φέρετε τα ποιήματα αυτού του ποιητή στα μαθήματά σας.
Εάν είστε ένας δάσκαλος που αγαπά τη λογοτεχνία αλλά δεν αγαπά ακόμα την ποίηση (υπάρχουν πολλοί τέτοιοι δάσκαλοι στα καλύτερα λύκεια της Αμερικής), πάρτε ανθολογίες και ξεφυλλίστε τις μέχρι να βρείτε κάποιο έργο που να σας αρέσει. Συνιστώ, για την ποίηση γενικά, την Norton Anthology of Poetry, και για τις αρχές του 20ού αιώνα τον πρώτο τόμο της Norton Anthology of Modern and Contemporary Poetry. Για τη σύγχρονη ποίηση, συμβουλευτείτε περισσότερες από μία ανθολογίες –προσπαθήστε να βρείτε ανθολογίες που οι εκδότες τους έχουν ριζικά αντίθετα γούστα (ας πούμε, των J.D. McClatchy και Paul Hoover).
Μπορείτε επίσης να ζητήσετε από τους μαθητές σας να διαβάσουν ένα ολόκληρο βιβλίο (μία ποιητική συλλογή, όχι Άπαντα) ενός συγγραφέα που σας αρέσει, εάν πιστεύετε ότι θα αρέσει και στους μαθητές σας. Το έχω κάνει επανειλημμένα με φοιτητές, ζητώντας τους να αφομοιώσουν, για παράδειγμα, το Lighthead του Terrance Hayes, τα Lunch Poems του Frank O’Hara και το Gardening in the Dark της Laura Kasischke. Και τα τρία βιβλία λειτούργησαν καλά (ο O’ Hara χρησιμοποιεί ένα σωρό ουσιαστικά, αλλά χρησιμοποιεί σε τέτοιο βαθμό την καθομιλουμένη έκφραση που οι περισσότεροι μαθητές μου δεν ενοχλούνται· η Kasischke και ο Hayes διαπρέπουν στην απεικόνιση ακριβώς της εφηβικής εμπειρίας).
Για παλαιότερες περιόδους, αν μπορείτε να τις εξερευνήσετε εκτενώς, δοκιμάστε ανθολογίες αφιερωμένες σε μεμονωμένους αιώνες, όπως αυτές που επιμελήθηκαν οι Alastair Fowler, John Hollander, Isobel Armstrong ή Christopher Ricks.
Μπορείτε επίσης να συμβουλευτείτε διδακτικά εγχειρίδια. Δεν υποκαθιστούν ένα αναλυτικό πρόγραμμα που θα σχεδιάσετε εσείς, αλλά μπορούν να σας βοηθήσουν καθώς το διαμορφώνετε. Τα Poems, Poets, Poetry της Helen Vendler (με μια χρήσιμη σύντομη ανθολογία στο πίσω μέρος) και το A Poet’s Guide to Poetry της Mary Kinzie είναι δύο από τ’ καλύτερα.
2. ΜΗΝ ΠΡΟΧΩΡΑΤΕ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΑ
Κάποια μαθήματα ξεκινούν από την αρχή της αγγλικής ποίησης ή την εποχή του Σαίξπηρ και απλώς προχωρούν προς το σήμερα.
Μην το κάνετε αυτό. Είναι απίστευτα αντιπαραγωγικό: οι μαθητές προσεγγίζουν έτσι πρώτα την πιο ανοίκεια, την προφανέστερα πιο δύσκολη ποίηση. Ακόμη χειρότερα, θεωρούν ότι θα πρέπει να μάθουν την ποίηση ιστορικά –σαν μια σειρά γεγονότων– και ότι θα πρέπει πάντα να προσπαθούν σκληρά για να την κατανοήσουν. Πρέπει πράγματι να εργαστούν σκληρά για να καταλάβουν ένα μέρος της, αλλά θα προτιμήσουν να το κάνουν μόνο εάν πρώτα γνωρίσουν πώς τους ανταμείβει η κατανόηση ποιημάτων που δεν παρουσιάζουν έναν τόσο υψηλό πήχη.
Μην ξεκινάτε λοιπόν με δύσκολα πράγματα. Μην ξεκινάτε από το απώτατο παρελθόν ή έστω όχι αποκλειστικά από το μακρινό παρελθόν. Ξεκινήστε αντ’ αυτού είτε με μια επιλογή από περισσότερο ή λιγότερο πρόσφατα έργα –έργα που θαυμάζετε κι εσείς!– είτε με μια επιλογή έργων από διάφορες περιόδους. Μια ενότητα ποιημάτων για μαθητές της Β΄ ή Γ΄ Λυκείου μπορεί να ξεκινήσει με το σονέτο 18 του Σαίξπηρ («Πώς να σε πω – καλοκαιριάτικο πρωί;») και το σονέτο 130 («Τα μάτια της δεν μοιάζουν με ηλιαχτίδα»)[1] ως παλαιότερα ποιήματα σε μια επιλογή ποιημάτων όπου ταυτόχρονα θα παρουσιάζονται και ζώντες συγγραφείς, όπως οι C.D. Wright, Kay Ryan, W.S. Merwin και Juan Felipe Herrera.
Τούτου λεχθέντος, παρακαλώ να μην περιοριστείτε σε ζωντανούς ή πρόσφατους συγγραφείς. Καταστήστε τον 18ο αιώνα, την Αναγέννηση και την Αμερικανική Αναγέννηση, και τους κλασικούς σε μετάφραση (ή στο πρωτότυπο, αν μπορείτε) διαθέσιμους και στους μαθητές σας. Απλώς μην τους δίνετε προτεραιότητα.
3. ΔΩΣΤΕ ΣΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΟ ΑΙΣΘΗΜΑ ΤΗΣ ΑΥΤΕΝΕΡΓΕΙΑΣ: ΑΦΗΣΤΕ ΤΟΥΣ ΝΑ ΕΠΙΛΕΞΟΥΝ ΠΟΙΗΜΑΤΑ (ΑΠΟ ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΔΙΑΛΕΓΕΤΕ)
Όταν διδάσκω ποίηση σε μορφή σεμιναρίου (και όχι σε αίθουσα διαλέξεων κολλεγίου), πάντοτε μοιράζω περισσότερα ποιήματα απ’ όσα θα έχουμε χρόνο να συζητήσουμε. Σε κάθε τάξη, καλώ έναν μαθητή –συνήθως έναν τυχαία επιλεγμένο μαθητή (μερικές φορές χρησιμοποιώ ένα Twister spinner γι’ αυτήν την «επιλογή»)– να επιλέξει ένα ποίημα από εκείνα που έχουμε διαβάσει για να μας το αναγνώσει.
Αυτή η μέθοδος σημαίνει ότι κάθε ποίημα που συζητάτε θα έχει τουλάχιστον έναν μαθητή στην αίθουσα που έχει αφοσιωθεί στο συγκεκριμένο ποίημα και διατείνεται διστακτικά πως του αρέσει.
4. ΝΑ ΘΥΜΑΣΤΕ ΟΤΙ ΤΑ ΓΟΥΣΤΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΑΣ ΔΙΑΦΕΡΟΥΝ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ
Ορισμένοι μαθητές προτιμούν την ομοιοκαταληξία, το μέτρο και την «παλιά» ποίηση, αρκεί να μην είναι πολύ ψαγμένη. Άλλοι θέλουν τα ποιήματα ν’ ακούγονται «μοντέρνα». Το γούστο ορισμένων μαθητών καθοδηγείται από το ενδιαφέρον για τη hip-hop, την κλασική ή την κάντρι μουσική. Προσπαθήστε να συνεργαστείτε μαζί τους∙ προσπαθήστε να βρείτε πράγματα που σας αρέσουν και μπορεί ν’ αρέσουν και σ’ εκείνους. Κάποιοι μαθητές βρίσκουν τα υποτιθέμενα δύσκολα σύγχρονα ποιήματα πιο διασκεδαστικά, πιο προσιτά και ευκολότερα στη συζήτηση απ’ τα παλαιότερα ποιήματα. Αυτό που είναι ξεκάθαρο για εσάς μπορεί να μην είναι σαφές σ’ εκείνους.
5. ΜΗ ΦΟΒΑΣΤΕ ΤΗΝ ΠΑΡΑΦΡΑΣΗ ΚΑΙ ΜΗ ΦΟΒΑΣΤΕ ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ (ΑΝ ΚΑΙ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΑ ΦΟΒΟΥΝΤΑΙ)
Η ομοιοκαταληξία και το μέτρο μπορεί να αποθαρρύνουν πολλούς μαθητές, αν και προσελκύουν άλλους. Πολύπλοκο ή αρχαϊκό λεξιλόγιο και αναφορές σε ανοίκεια συστήματα γνώσης (συνήθως περί θρησκείας, αλλά συχνά και πάνω στη γεωργία, την επιστήμη, την αγγλική γεωγραφία κ.λπ.) σχεδόν πάντα αποθαρρύνουν τους μαθητές. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει ν’ αποφεύγετε ποιήματα με τέτοιες αναφορές, πολύ λιγότερο ότι θα πρέπει ν’ αποφεύγετε ποιήματα με μέτρο και ομοιοκαταληξία. Αντίθετα, καταπολεμήστε την ανοικειότητα κι αποφύγετε τη σύγχυση χρησιμοποιώντας την παράφραση, κάποιες φορές και μια πολύ βάναυση παράφραση προκειμένου να φανερώσετε τον πυρήνα ενός παλαιότερου ποιήματος. Μόνο όταν οι μαθητές γνωρίζουν τι λέει μπορούν να περιγράψουν πώς λέει αυτό που λέει ή τι αποφεύγει να πει (Frost: «Όλη η διασκέδαση είναι στο πώς λες ένα πράγμα»). Εάν χρησιμοποιείτε καλά την παράφραση, μαζί με τον ενθουσιασμό και την προσοχή σε αυτά που ήδη γνωρίζουν οι μαθητές σας, μπορείτε να τα πάτε καλά με υποτιθέμενα αρκετά δύσκολα ή «προχωρημένα» κείμενα.
Καλοί παλαιότεροι ποιητές που έγραψαν ασυνήθιστους αριθμούς σχετικά προσιτών ποιημάτων (ποιήματα που νομίζω ότι θα μπορούσαν να προσελκύσουν προσεκτικούς μαθητές της Γ΄ Γυμνασίου) περιλαμβάνουν τον Σαίξπηρ των σονέτων, τον Λόρδο Ρότσεστερ (John Wilmot) αν μπορείτε να τη βγάλετε καθαρή (σχεδόν όλα τα καλύτερα ποιήματά του είναι άσεμνα), τους William Blake, Thomas Hardy, A.E. Housman, Walt Whitman, Emily Dickinson, Thomas Traherne, Christina Rossetti και Robert Burns.
6. ΟΛΑ ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΘΕΤΟΥΝ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ, ΛΙΓΑ ΜΟΝΟ ΠΡΟΣΦΕΡΟΥΝ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Εδώ θα βρείτε κάποιες σκέψεις, όχι για το τι θα πρέπει να διδάξετε, αλλά για το πώς να διδάξετε αυτό που διδάσκετε. Πολλοί φοιτητές έχουν εκπαιδευτεί ν’ αναζητούν, σε κάθε ποίημα, ένα «μήνυμα»: είτε ένα ηθικό μάθημα για το πώς να ζεις, είτε τη διατύπωση μιας θεωρίας, είτε ένα πρόβλημα και μετά μια λύση, σαν αυτήν που οι ίδιοι μαθητές θα μπορούσαν να δώσουν ή να αποκομίσουν από ένα δοκίμιο επιχειρηματολογίας.
Κάποια ποιήματα λειτουργούν μ’ αυτόν τον τρόπο, πολλά όχι. Όλα τα ποιήματα, ακόμα και τα πιο ψαγμένα, αφορούν κάτι γιατί αφορούν κάποιον∙ δείχνουν πώς νιώθει κάποιος. Όλα τα ποιήματα, όπως κι όλα τα υπόλοιπα είδη ανθρώπινης ομιλίας και γραφής, αναφέρονται σε κάποιο είδος ανακάλυψης ή προβλήματος –από το «Η αγάπη μου μ’ άφησε κι η ζωή μου μοιάζει τώρα χωρίς νόημα» έως το «Δεν μπορώ να βρω τις κάλτσες μου». Όμως λίγα μόνο ποιήματα απαντούν σε όλα τα ερωτήματα που θέτουν, όπως μόνο κάποια προβλήματα έχουν λύσεις.
Είναι σημαντικό για μένα οι μαθητές μου να βλέπουν τα ποιήματα ως εκδοχές των ανθρώπινων αισθημάτων. Είναι επίσης σημαντικό για μένα να βλέπουν ότι τα ποιήματα αξίζουν τον χρόνο που χρειάζεται για να τα μελετήσουν, ν’ αναρωτηθούν γιατί αυτές οι λέξεις εμφανίζονται με τη συγκεκριμένη σειρά, με αυτούς τους ήχους, εκείνους τους υπαινιγμούς. Κι έχει γίνει όλο και πιο σημαντικό για μένα να βλέπουν οι μαθητές πως η ποίηση –όπως και η ζωή– δεν προσφέρει πάντα σαφείς λύσεις στα προβλήματα που περιγράφει. Μερικές φορές το μόνο που μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος είναι να περιγράψει. Ή να ουρλιάξει. Ή να γράψει «Ουρλιάζω».
7. Η ΠΟΙΗΣΗ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΜΟΡΦΗ ΤΕΧΝΗΣ
Για να απολαύσουν την ποίηση, για να επιστρέψουν στο σπίτι τους με το μυαλό τους στην ποίηση, οι μαθητές πρέπει να την αντιμετωπίσουν σαν μια καλοδεχούμενη καλλιτεχνική πρακτική, που δεν περιορίζεται ούτε σχεδιάστηκε ειδικά για το σχολείο.
Οι Αμερικανοί τυχαίνει να ζουν σ’ έναν τόπο και σε μια εποχή όπου οι τεχνικές και η ιστορία της αγγλόφωνης ποίησης –όπως οι τεχνικές και η ιστορία της μουσικής που γράφτηκε για ορχήστρες και κουαρτέτα εγχόρδων– προσφέρονται κυρίως μέσω επίσημων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Αυτό ισχύει ενδεχομένως γι’ αυτές τις μορφές τέχνης, όχι όμως και απαραίτητα. Οι τεχνικές και η ιστορία άλλων μορφών τέχνης –της ροκ μουσικής, για παράδειγμα, της χιπ-χοπ και της χορευτικής μουσικής και των σεναρίων για τηλεοπτικά προγράμματα– διατίθενται στους σύγχρονους Αμερικανούς κυρίως μέσω μη ακαδημαϊκών καναλιών, με αποτέλεσμα να θεωρούν την τελευταία ομάδα ως κακόγουστη ή απλοϊκή, ενώ την πρώτη ομάδα μορφών τέχνης ως εκλεπτυσμένη ή σκληροπυρηνική.
Πρέπει να σκεφτούν διαφορετικά. Οι μη ακαδημαϊκές μορφές τέχνης δεν αντιτίθενται στην ανάλυση: οι κριτικοί έχουν γράψει καλά, πολυσέλιδα ακαδημαϊκά δοκίμια για την τηλεόραση. Ούτε οι μορφές τέχνης που υποστηρίζονται ακαδημαϊκά απαιτούν ανάλυση προτού μπορέσουμε να τις απολαύσουμε. Κάποιοι άνθρωποι –αρκετοί– άκουγαν Μότσαρτ και Μπετόβεν για διασκέδαση προτού υπάρξουν μαθήματα για τη θεωρία και την κατανόηση της μουσικής∙ διαφορετικά δεν θα υπήρχαν αυτά τα μαθήματα. Αν υπήρχε η ποίηση μόνο και μόνο για να μπαίνει στις γραπτές δοκιμασίες των μαθητών και για κανέναν άλλο λόγο, κανείς δεν θα την έγραφε ποτέ.
Οι αναλογίες με μη ακαδημαϊκές μορφές τέχνης (μορφές τέχνης ανεξάρτητες από την ακαδημία) μπορούν να σας βοηθήσουν να αποσυνδέσετε την ποίηση, που είναι μια μορφή τέχνης, από το σχολείο, που είναι ένα ίδρυμα. Μπορείτε να το πετύχετε χωρίς να είστε αντιδιανοούμενοι, αρκεί να το κάνετε σωστά. Δεν χρειάζεται να προσποιηθείτε ότι οι στίχοι των τραγουδιών είναι «το ίδιο πράγμα» με την ποίηση που γράφτηκε για τη σελίδα. Οι τηλεοπτικές εκπομπές δεν είναι μυθιστορήματα, τα γλυπτά δεν είναι πίνακες, η τζαζ δεν είναι μπαρόκ αντίστιξη και η μπαρόκ αντίστιξη δεν είναι ροκ εν ρολ. Μαθαίνουμε να εκτιμούμε και στη συνέχεια να περιγράφουμε κάθε μορφή τέχνης μόνο δίνοντας προσοχή στα καλά παραδείγματα –είτε εντός είτε εκτός σχολείου.
8. ΠΡΩΤΑ ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ, ΕΠΕΙΤΑ Η ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΜΦΡΑΖΟΜΕΝΑ (ΕΑΝ ΚΑΙ ΕΦΟΣΟΝ)
Έχουμε αρχίσει να νοιαζόμαστε για τη ζωή του John Keats επειδή έγραψε τα ποιήματά του. Το ίδιο ισχύει για την Elizabeth Bishop, τον Langston Hughes, τη Sylvia Plath, τον John Ashbery, τον Ogden Nash, τον Lord Rochester και σχεδόν κάθε άλλον ποιητή, την ποίηση του οποίου μπορείτε να διδάξετε. Αν θέλετε οι μαθητές σας να νοιάζονται για τα ποιήματα ως ποιήματα, και όχι ως αποδεικτικά στοιχεία μιας γεμάτης σημαίνοντα γεγονότα ζωής, προσεγγίστε τα πρώτα και κύρια ως ποιήματα. Δώστε βιογραφικά στοιχεία όταν χρειάζονται, αλλά δώστε ποιήματα, όσα περισσότερα μπορείτε, στους μαθητές σας με τη σειρά. Δεν εννοώ ότι πρέπει να κρύψετε το όνομα του συγγραφέα, μόνο ότι δεν πρέπει να ξεκινάτε με αναφορά στη βιογραφία ή στα συγκείμενα ή στη λογοτεχνική ιστορία («αυτό είναι Ρομαντική ποίηση»). Αν τους αρέσει αρκετά το ποίημα, οι μαθητές θα θελήσουν το συντομότερο να πληροφορηθούν σχετικά με τη συγγραφέα και το περιβάλλον της∙ αν δεν τους αρέσει το ποίημα, γιατί να νοιαστούν;
Η καθοδήγηση διαμέσου ποιημάτων εξουδετερώνει επίσης τη διάχυτη πλάνη εξαιτίας της οποίας οι μαθητές πιστεύουν ότι τα αληθινά ποιήματα γράφονται μόνο από ξεχωριστά, πολύ ιδιαίτερα άτομα –άτομα προικισμένα ή καταραμένα σε τέτοιο βαθμό που εμείς οι θνητοί δεν μπορούμε ποτέ να τα φτάσουμε. Αυτή η πλάνη είναι το μόνο πιο ενοχλητικό πράγμα σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η λαϊκή κουλτούρα αναπαριστά τους ποιητές (ή τους «ποιητές» – «Τζιμ Μόρισον, Αμερικανός Ποιητής»). Κάποιοι ποιητές είχαν προβληματικές ζωές και πολλοί είχαν προνομιακό υπόβαθρο (που τους έδινε την ευκαιρία να διαβάσουν πολύ και να μάθουν κάποιες γλώσσες), όμως άλλοι έζησαν φαινομενικά πληκτικές ζωές. Ο Λόρδος Βύρων πέθανε πολεμώντας για την ελληνική ανεξαρτησία. Η Lorine Niedecker για μια περίοδο καθάριζε τα δάπεδα του νοσοκομείου.
9. ΕΝΘΑΡΡΥΝΕΤΕ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΝΑ ΔΙΑΒΑΣΟΥΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΠ’ ΟΣΑ ΤΟΥΣ ΑΝΑΘΕΤΕΤΕ
Εάν έχετε αρκετό χρόνο και χώρο στο πρόγραμμά σας, μπορεί να είναι πολύ χρήσιμο να ζητήσετε απ’ τους μαθητές σας να προσκομίσουν ποιήματα που ήδη τους αρέσουν. Αν και δεν πρέπει να αφήσετε τις επιλογές τους να κυριαρχήσουν στο μάθημά σας, είναι σημαντικό να τους ενθαρρύνετε να διαβάζουν περισσότερα απ’ όσα υπαγορεύει το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών σας. Για πηγές, μπορείτε να δώσετε στους μαθητές σας μια λίστα με διαδικτυακές ανθολογίες και λογοτεχνικά περιοδικά και να ζητήσετε απ’ τον καθένα να φέρει ένα αγαπημένο του ποίημα που έχει επιλέξει απ’ την ανάγνωσή τους. Η ταχεία εξάπλωση των διαδικτυακών περιοδικών, τα οποία μπορούν να διαβάσουν χωρίς ν’ απομακρυνθούν απ’ το σχολείο ή να ξοδέψουν χρήματα, καθιστά αυτό το είδος εργασίας πολύ πιο εύκολο τώρα, ειδικά σε επίπεδο Λυκείου.
Το Ίδρυμα Ποίησης (www.poetryfoundation.org) έχει ένα σπουδαίο αρχείο, όπως και η Ακαδημία Αμερικανών Ποιητών (www.poets.org) και η Βρετανική Βιβλιοθήκη Ποίησης (www.poetrylibrary.org.uk). Ορισμένα χρήσιμα διαδικτυακά ή εν μέρει διαδικτυακά περιοδικά στις ΗΠΑ για τη σύγχρονη ποίηση είναι τα AGNI, Boston Review, Mudlark, No Tell Motel, SHAMPOO, UbuWeb για πειραματικά έργα, Contemporary Poetry Review για την επισήμως συντηρητική γραφή και υπάρχουν πολύ περισσότερα για να τ’ αναφέρουμε εδώ.
10. ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΠΟΙΗΤΕΣ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ
Παρ’ όλη τη βαρύτητα που θα πρέπει να δίνετε στα εκφρασμένα γούστα των μαθητών σας όταν προσέρχονται στην τάξη και καθώς αναπτύσσονται εκεί, και παρ’ όλη την προσοχή που οφείλετε να δίνετε στα μεμονωμένα ποιήματα (σε αντίθεση με τη συνολική σταδιοδρομία των ποιητών), θα πρέπει να έχετε κατά νου ότι υπάρχουν εμπειρίες που μόνο εσείς μπορείτε να έχετε, ανακαλύψεις στις οποίες μόνο εσείς μπορείτε να προβείτε, με τις σημαντικότερες μορφές της τέχνης.
Συνεχίζουμε να διαβάζουμε Shakespeare και John Donne και Walt Whitman και Emily Dickinson και Thomas Hardy, και πιθανότατα θα συνεχίσουμε να διαβάζουμε Elizabeth Bishop και James K. Baxter και Gertrude Stein και Langston Hughes και John Ashbery και Philip Larkin, επειδή (α) αυτοί προσφέρουν σοφία (β) προσθέτουν ήχους και μορφές στη γλώσσα (γ) μας αφήνουν να δούμε την πραγματικότητα πιο καθαρά (δ) μας αφήνουν να διαφύγουμε πιο πειστικά απ’ αυτήν και χωρίς να προδώσουμε τη διάνοιά μας και (ε) χρησιμοποιούν δεδομένες φόρμες με ασυνήθιστη βαρύτητα, δύναμη, ακρίβεια ή ευαισθησία. Η εμπειρία δείχνει ότι όσοι τους διαβάζουν προσεκτικά θέλουν να συνεχίσουν να τους διαβάζουν και να τους ξαναδιαβάζουν. Είναι μέρος της δουλειάς σας, νομίζω, να δημιουργήσετε περισσότερες τέτοιες εμπειρίες, όπως είναι και μέρος της δικής μου δουλειάς.
⸙⸙⸙
[Το άρθρο, που ο ακριβής του τίτλος είναι «Συμβουλή για δασκάλους», δημοσιεύτηκε στο Dorothea Lasky, Dominic Luxford και Jesse Natan (επιμ.), Open the door: How to excite young poets about poetry, Poetry Foundation & McSweeney’s Publishing, 2013. Η Stephanie Burt (επίσης Steph, προηγουμένως Stephen) είναι ποιήτρια, κριτικός και καθηγήτρια.]
[1] Η μετάφραση του στίχου απ’ το σονέτο 18 είναι του Διονύση Καψάλη και του σονέτου 130 του Κώστα Κουτσουρέλη.
