Μετάφραση από τα σερβικά: Ισμήνη Ραντούλοβιτς
Να αμφισβητείς τις κυρίαρχες ιδεολογίες και τους πρίγκιπες.
Να κρατάς απόσταση από τους πρίγκιπες.
Να προσέχεις και να μη μολύνεις τον λόγο σου με τη γλώσσα των ιδεολογιών.
Να πιστεύεις ότι είσαι πιο ισχυρός από τους στρατηγούς, αλλά να μην τους ανταγωνίζεσαι.
Να μην πιστεύεις ότι είσαι πιο αδύναμος από τους στρατηγούς, αλλά να μην τους ανταγωνίζεσαι.
Μην πιστεύεις σε ουτοπικά σχέδια, εκτός από εκείνα που δημιουργείς ο ίδιος.
Δείξε την υπερηφάνειά σου τόσο στους πρίγκιπες όσο και στα πλήθη.
Να έχεις καθαρή τη συνείδησή σου σχετικά με τα προνόμια που σου εξασφαλίζει η τέχνη σου, η τέχνη του συγγραφέα.
Μην μπερδεύεις την κατάρα της επιλογής σου με τις ταξικές εμμονές.
Μη σε καταλαμβάνει η ιστορική βιασύνη και μην πιστεύεις στη μεταφορά που μιλά για τα «τρένα της Ιστορίας».
Μην επιβιβάζεσαι, λοιπόν, στα «τρένα της Ιστορίας», γιατί αποτελούν μόνον ένα ανόητο σχήμα λόγου.
Να έχεις πάντα στο μυαλό σου τη ρήση: «Όποιος πετύχει τον στόχο του, τα έχει χάσει όλα».
Μη γράφεις ρεπορτάζ για χώρες τις οποίες επισκέφθηκες ως τουρίστας· μη γράφεις καθόλου ρεπορτάζ, δεν είσαι δημοσιογράφος.
Μην πιστεύεις σε στατιστικές, νούμερα, δημόσιες δηλώσεις: η πραγματικότητα είναι ό,τι δεν φαίνεται με γυμνό μάτι.
Μην επισκέπτεσαι τα εργοστάσια, τα κολχόζ, τα εργοτάξια: η πρόοδος είναι ό,τι δεν φαίνεται με γυμνό μάτι.
Μην ασχολείσαι με την οικονομία, την κοινωνιολογία, την ψυχανάλυση.
Μην ακολουθείς ανατολίτικες φιλοσοφίες, βουδισμό, ζεν κ.λπ., έχεις σημαντικότερα πράγματα να κάνεις.
Να θυμάσαι ότι η φαντασίωση είναι αδερφή της πλάνης, και συνεπώς είναι επικίνδυνη.
Μη συνεταιρίζεσαι με κανέναν: ο συγγραφέας είναι μόνος.
Μην πιστεύεις εκείνους που λένε ότι αυτός ο κόσμος είναι ο χειρότερος όλων.
Μην πιστεύεις σε προφήτες, γιατί προφήτης είσαι εσύ ο ίδιος.
Μη γίνεις προφήτης, γιατί όπλο σου είναι η αμφιβολία.
Να έχεις τη συνείδησή σου ήσυχη: οι πρίγκιπες δεν σε αφορούν, γιατί πρίγκιπας είσαι εσύ ο ίδιος.
Να έχεις τη συνείδησή σου ήσυχη: οι ανθρακωρύχοι δεν σε αφορούν, γιατί ανθρακωρύχος είσαι εσύ ο ίδιος.
Να ξέρεις ότι εκείνο που δεν δήλωσες στις εφημερίδες, δεν χάθηκε για πάντα: είναι η μαγιά για κάτι άλλο.
Μη γράφεις επί παραγγελία.
Μη στοιχηματίζεις στη στιγμή, γιατί θα το μετανιώσεις.
Ούτε στην αιωνιότητα να στοιχηματίζεις, γιατί θα το μετανιώσεις.
Να είσαι δυσαρεστημένος με τη μοίρα σου, γιατί μόνο οι βλάκες είναι ευχαριστημένοι.
Μην είσαι δυσαρεστημένος με τη μοίρα σου, γιατί εσύ είσαι ο εκλεκτός.
Μην ψάχνεις ηθικές δικαιολογίες για εκείνους που έχουν προδώσει.
Να φυλάγεσαι από την «τρομακτική συνέπεια».
Να φυλάγεσαι από τις ψευδείς αναλογίες.
Πίστεψε εκείνους που πληρώνουν ακριβά την ασυνέπειά τους.
Μην πιστεύεις εκείνους που χρεώνουν ακριβά την ασυνέπειά τους.
Μην υποστηρίζεις τη σχετικότητα όλων των αξιών: η ιεραρχία των αξιών υπάρχει.
Να δέχεσαι ψυχρά τα βραβεία που σου απονέμουν οι πρίγκιπες, αλλά να μην επιδιώκεις να τα κερδίσεις.
Να πιστεύεις ότι η γλώσσα που γράφεις είναι η καλύτερη απ’ όλες, γιατί δεν έχεις άλλη.
Να πιστεύεις ότι η γλώσσα που γράφεις είναι η χειρότερη απ’ όλες, παρότι δεν θα την άλλαζες με καμία άλλη.
Επειδή όμως δεν είσαι ούτε κρύος ούτε ζεστός αλλά χλιαρός, γι’ αυτό θα σε ξεράσω από το στόμα μου. (Αποκάλυψις Ιωάννου 3,16).
Μην είσαι δουλοπρεπής, γιατί οι πρίγκιπες θα σε πάρουν για υπηρέτη.
Μην επιδεικνύεις υπεροψία, γιατί θα μοιάζεις με τους υπηρέτες των πριγκίπων.
Μην επιτρέψεις να σε πείσουν ότι το γράψιμό σου είναι κοινωνικά άχρηστο.
Μη νομίζεις ότι το γράψιμό σου είναι «κοινωνικά χρήσιμο έργο».
Μη νομίζεις ότι και του λόγου σου είσαι ένα χρήσιμο μέλος της κοινωνίας.
Μην επιτρέψεις να σε πείσουν, ωστόσο, ότι είσαι παράσιτο της κοινωνίας.
Να πιστεύεις ότι οι στίχοι σου αξίζουν περισσότερο από τους λόγους των πολιτικών και των πριγκίπων.
Να ξέρεις πως οι στίχοι σου δεν μετρούν μπροστά στη ρητορική των πολιτικών και των πριγκίπων.
Να έχεις τη δική σου γνώμη για το καθετί.
Μη διατυπώνεις τη γνώμη σου για το καθετί.
Για σένα οι λέξεις είναι ό,τι πιο φτηνό.
Οι λέξεις σου είναι ό,τι πιο πολύτιμο.
Μη μιλάς εξ ονόματος του έθνους σου, γιατί δεν είσαι παρά μόνον ο εκπρόσωπος του εαυτού σου!
Μην ταυτίζεσαι με την αντιπολίτευση, γιατί δεν είσαι απέναντι, είσαι από κάτω.
Μην είσαι με την εξουσία και τους πρίγκιπες, γιατί είσαι πάνω από αυτούς.
Να αγωνίζεσαι ενάντια στις κοινωνικές αδικίες χωρίς να μετατρέψεις αυτό τον αγώνα σε πρόγραμμα.
Πρόσεξε μήπως οι αγώνες σου ενάντια στις κοινωνικές αδικίες σε κάνουν να λοξοδρομήσεις.
Γνώρισε πρώτα τις σκέψεις των άλλων, και μετά να τις απορρίπτεις.
Μην οραματίζεσαι κανένα πολιτικό πρόγραμμα, μην οραματίζεσαι κανένα πρόγραμμα: εσύ οραματίζεσαι μέσα από το μάγμα και το χάος του κόσμου.
Να φυλάγεσαι από εκείνους που σου προσφέρουν την τελική λύση.
Μη γίνεις συγγραφέας των μειονοτήτων.
Μόλις κάποια κοινότητα αρχίσει να σε οικειοποιείται, αναθεώρησε τον εαυτό σου.
Μη γράφεις για τον «μέσο αναγνώστη»: όλοι οι αναγνώστες είναι μέσοι.
Μη γράφεις για την ελίτ, η ελίτ δεν υπάρχει· η ελίτ είσαι εσύ.
Μη σκέφτεσαι τον θάνατο, αλλά μην ξεχνάς ότι είσαι θνητός.
Μην πιστεύεις στην αθανασία του συγγραφέα, αυτά είναι δασκαλίστικες ανοησίες.
Μην είσαι τραγικά σοβαρός, γιατί είναι κωμικό.
Μην κάνεις τον θεατρίνο, γιατί οι ευγενείς έχουν μάθει να τους διασκεδάζουν.
Μην κάνεις τον γελωτοποιό.
Μη θεωρείς ότι οι συγγραφείς είναι «η συνείδηση της ανθρωπότητας»: έχεις ήδη διακρίνει αρκετούς παλιανθρώπους.
Μην επιτρέψεις να σε πείσουν ότι είσαι ένα τίποτε: ξέρεις πια ότι οι ευγενείς φοβούνται τους ποιητές.
Μην πηγαίνεις στον θάνατο για καμία ιδέα, και μην πείσεις κανέναν να θυσιάσει τη ζωή του.
Να μην είσαι δειλός, και να περιφρονείς τους δειλούς.
Μην ξεχνάς ότι ο ηρωισμός έχει μεγάλο τίμημα.
Μη γράφεις για εορτές και επετείους.
Μη γράφεις εγκώμια, γιατί θα το μετανιώσεις.
Μη γράφεις επικήδειους για μεγάλους άνδρες του έθνους, γιατί θα το μετανιώσεις.
Αν δεν μπορείς να πεις την αλήθεια, σιώπησε.
Να φυλάγεσαι από μισές αλήθειες.
Όταν όλοι γιορτάζουν, δεν υπάρχει λόγος να πάρεις κι εσύ μέρος στη γιορτή.
Μην κάνεις χάρες σε πρίγκιπες και ευγενείς.
Μη ζητάς χάρες από πρίγκιπες και ευγενείς.
Μην είσαι ανεκτικός από ευγένεια.
Μην αναζητείς το δίκιο: «Μη λογομαχείς με ηλιθίους».
Μην επιτρέψεις να σε πείσουν ότι όλοι έχουν δίκιο, και ότι περί ορέξεως δεν πρέπει να γίνεται λόγος.
«Όταν και οι δύο συνομιλητές έχουν άδικο, αυτό από μόνο του δεν σημαίνει ότι και οι δύο έχουν δίκιο» (Πόππερ).
«Η αναγνώριση ότι ο άλλος έχει δίκιο, δεν μας σώζει από έναν άλλο κίνδυνο: να πιστέψουμε ότι όλοι έχουν δίκιο» (του ίδιου).
Μη συζητάς με άσχετους για θέματα που πρώτη φορά τα ακούνε από εσένα.
Μην αναλαμβάνεις αποστολές.
Να φυλάγεσαι από εκείνους που είναι σε αποστολή.
Μην εμπιστεύεσαι την «επιστημονική γνώμη».
Μην πιστεύεις στη διαίσθηση.
Φυλάξου από τον κυνισμό, ακόμη κι αν είναι ο δικός σου.
Να αποφεύγεις τους ιδεολογικούς κοινούς τόπους και τις όποιες αναφορές.
Να έχεις το θάρρος να αποκαλέσεις ατιμία το ποίημα του Αραγκόν που είναι αφιερωμένο στη δόξα της GPU.[1]
Μην αναζητάς ελαφρυντικά στοιχεία.
Μην επιτρέψεις να σε πείσουν ότι στη διένεξη Σαρτρ-Καμύ είχαν δίκιο και οι δύο.
Μην πιστεύεις στην αυτόματη γραφή και στη «συνειδητή ασάφεια» – εσύ επιδιώκεις τη σαφήνεια.
Να απορρίπτεις τις λογοτεχνικές σχολές που σου επιβάλλονται.
Στο άκουσμα και μόνο του «σοσιαλιστικού ρεαλισμού» να παραιτείσαι από κάθε περαιτέρω συζήτηση.
Στο θέμα της «στρατευμένης λογοτεχνίας» να τηρείς σιγή ιχθύος: ν’ αφήνεις το όλο θέμα στους καθηγητές.
Εκείνον που συγκρίνει τα στρατόπεδα συγκέντρωσης με τη φυλακή της οδού Santé τον στέλνεις να κάνει μια βόλτα.
Εκείνον που υποστηρίζει ότι η Κολυμά διέφερε από το Άουσβιτς τον στέλνεις στον διάολο.
Εκείνον που υποστηρίζει ότι στο Άουσβιτς εξόντωναν μόνο ψείρες και όχι ανθρώπους τον διώχνεις με τις κλοτσιές.
Για εκείνον που υποστηρίζει ότι όλα αυτά αποτελούσαν «ιστορική αναγκαιότητα», ακολουθείς την ίδια τακτική.
«Vien dietro a me e lascia dir le genti» (Δάντης).[2]
[1] Σ’ αυτό το ποίημα, με τίτλο «Χρειαζόμαστε μια Γκεπεού» (από τη συλλογή Κόκκινο Μέτωπο, 1931), ο Αραγκόν υμνεί τη GPU, τη σταλινική μυστική αστυνομία εκείνης της εποχής, που μεταξύ άλλων εξόντωσε και πολλούς ποιητές. [Σ.τ.Μ.]
[2] Θεία Κωμωδία, Καθαρτήριο, Άσμα 5, στ. 13: «Ξοπίσω μου έρχου κι άσε τους να λένε!» (μτφρ. Νίκος Καζαντζάκης). [Σ.τ.Μ.]
