Η Απογραφή Πληθυσμού 2021 έγινε η τελική αφορμή για προβληματισμούς που γύριζαν στο κεφάλι μου εδώ και αρκετά χρόνια. Όταν βρέθηκα στον υπολογιστή μου συμπληρώνοντας τη φόρμα της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, αναρωτήθηκα τι δηλώνουν στις μοναδικές επιλογές φύλου «άρρεν» / «θήλυ» χιλιάδες άτομα που δεν τους καλύπτουν οι διαζευκτικοί αυτοί όροι. Και μετά έκανα το νοερό άλμα στην Απογραφή του 2031 πιθανολογώντας ότι θα έχουν τότε καταργηθεί αυτά τα κουτάκια από την αντίστοιχη φόρμα…
Τι θα δηλώσει, για παράδειγμα, μία γνωστή μου μητέρα που έχει δύο κοριτσάκια, (με τα ονόματα αυτονόητα παραποιημένα εδώ) την Άννα και τη Βασιλική, όπως είναι εγγεγραμμένες στο Δημοτολόγιο και, φυσικά, στο Δημοτικό σχολείο, αλλά που έγραψε τη Βασιλική σε ιδιωτική σχολή πολεμικών τεχνών επιμένοντας να την καταχωρίσουν ως Ιάσονα και εξηγώντας ότι «πρόκειται για αγόρι φυλακισμένο σε γυναικείο σώμα»; (Κατανοητό και το σοκ συμμαθητή της από το σχολείο, που συνέπεσε να φοιτά στην ίδια σχολή και «οφείλει» να τη φωνάζει το πρωί Βασιλική και το απόγευμα Ιάσονα…).
Αυτό που θα ήθελα, λοιπόν, να θέσω ακροθιγώς ως προβληματισμό στο παρόν σημείωμα είναι γιατί ο μακροχρόνιος και καθ’ όλα δίκαιος αγώνας τόσων φυσικών (με όλη τη σημασία της λέξης!) προσώπων, τόσων οργανώσεων, τόσων επιστημών, τόσων κομμάτων και λοιπών φορέων παγκοσμίως για τον σεβασμό της Διαφορετικότητας πασχίζει να εγκλωβίζει σε όρους –αναγκαστικά ρευστούς, εύθραυστους, λειψούς, πρόσκαιρους κ.λπ., όπως το «queer»– την αξιωματική ιδιότητα κάθε ανθρώπου, δηλαδή το ότι είναι «μοναδικός και ανεπανάληπτος»; Πώς συμβιβάζεται, με άλλα λόγια, αφενός να αναγνωρίζουμε, να αναδεικνύουμε και να σεβόμαστε έμπρακτα το δικαίωμα στη διαφορά κάθε ανθρώπινης προσωπικότητας από τις υπόλοιπες, αγωνιζόμενοι ώστε να ενστερνιστούν ανάλογη στάση όλοι οι συνάνθρωποι και οι θεσμοί γύρω μας, αφετέρου όμως να «πακετάρουμε» ανθρώπινα σύνολα σε ομάδες («λεσβίες», «ομοφυλόφιλοι», «αμφιφυλόφιλοι / -ες», «τρανσέξουαλ», «queer» και «ίντερσεξ») και αθροιστικά όλα αυτά τα «πακέτα» να τα χαρακτηρίζουμε σαν υπερπακέτο «Κοινότητα» (ΛΟΑΤΚΙ εν προκειμένω, υπερώνυμο αρκτικόλεξο των έξι παραπάνω όρων); Όλη, επομένως, η ανθρωπότητα απαρτίζεται από δύο αποκλειστικά «Κοινότητες», τους / τις «ετεροφυλόφιλους /-ες» (κοινώς «straight») και τους / τις ΛΟΑΤΚΙ; Και, άραγε, ποιος και πώς ορίζει τι είναι, εν τέλει, «straight», τι «μη straight» και τι τ’ ανάμεσό τους;
Κατ’ αρχάς, αλλά και κατ’ αρχήν, όχι μόνο βιολογικά, ψυχολογικά, γεωγραφικά, θρησκευτικά, πολιτικά, νομικά, κοινωνικά, πολιτισμικά, γλωσσικά κ.λπ. είναι αδύνατο να συμπέσει ποτέ ἐθιμικῷ δικαίῳ σε αυτό το θέμα το σύνολο των κοινωνιών, των φυλών κ.τ.τ., αλλά ούτε καν οι νομοθεσίες των κρατών δεν υπάρχει περίπτωση να προσαρμοστούν ποτέ, ακόμη κι αν ζούσαμε ένα μονάκριβο οικουμενικό Θαύμα, σύσσωμοι οι ηγέτες τους να κατέληγαν σε μια τέτοια κοσμοϊστορική Συμφωνία! Νωπό και κραυγαλέο παράδειγμα το ελλειμματικό έως αποκρουστικό αποτέλεσμα από τη βαρυσήμαντη Διάσκεψη της Γλασκώβης για την Κλιματική Κρίση, αλλά και αμέτρητες οι ανατροπές στο ίδιο το εσωτερικό ή διεθνές πολιτικό «γίγνεσθαι» της κάθε χώρας, όπου, φέρ’ εἰπεῖν, ένας μόνο βουλευτής μπορεί να κρατήσει ενεργή ή να ακυρώσει στην πράξη τη «Συμφωνία των Πρεσπών», ένας αρχηγός κόμματος να οδηγήσει τη χώρα του στο Brexit και μετά να σφυρίζει αδιάφορα, ο κομματικός καιροσκοπισμός να οδηγεί ένα κράτος-μέλος της Ε.Ε. να απαιτεί ξαφνικά την υπερίσχυση της εθνικής έναντι της κοινοτικής νομοθεσίας, ένας «σουλτάνος» να «αλωνίζει» σχεδόν ανεξέλεγκτος σε όλα τα επίπεδα εντός και εκτός της επικράτειάς του κ.λπ. Δανείζομαι ενδεικτικά από την ιστοσελίδα της Διεθνούς Αμνηστίας ότι «η σεξουαλική συνεύρεση με άτομα του ιδίου φύλου είναι έγκλημα σε 70 χώρες και μπορεί να επιβληθεί θανατική ποινή σε εννιά χώρες» (Δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ Κοινότητας, 25.07.19).
Είναι αυτονόητο ότι μια στήλη περιοδικού για θέματα Γλώσσας δε θα μπορούσε να στρουθοκαμηλίσει μπροστά στα τεράστια και πολλαπλά –τύπου «Λερναίας Ύδρας– γλωσσικά ζητήματα και ενίοτε αδιέξοδα που ανακύπτουν συνεχώς στο πεδίο των καβαφικών «στοχαστικών προσαρμογών» και της «ποικίλης δράσης» τους, όσον αφορά τη διαφορετικότητα των προσώπων στις μέρες μας και στο μέλλον. Και τώρα πια δε διακυβεύεται αν θα χαθεί το «ἐρυθροῦν» και θα πάρει τη θέση του το «κόκκινο», αν ο «βουνός» αντικαταστήσει το «ὄρος» ή αν υιοθετήσουμε το περσικό «μάγος» στη θέση του «γόης» που έκτοτε αλλάζει σημασία, όπως συνέβη στην «Κοινήν Ελληνική Λαλιά», που «ως μέσα στην Βακτριανή την πήγαμεν, ως τους Ινδούς». Τώρα παίζουν κρίσιμο ρόλο πρώτα-πρώτα τα άρθρα (κάτι, ωστόσο, που η Αγγλική είχε ανέκαθεν λυμένο με το “the” για τα πάντα!)· έπειτα οι αντωνυμίες, οι μετοχές, τα αριθμητικά επίθετα και, βέβαια, τα διάφορα προσδιοριστικά των ανθρώπων ονόματα –ουσιαστικά και επίθετα. Άλλη π.χ. βαρύτητα έχουν το «αρσενικός ή θηλυκός παπαγάλος» ή, αντίστοιχα, το «θηλυκή ή αρσενική φώκια» και άλλη τα «διαχειριστής» ή «διαχειρίστρια», «ο σύντροφος» ή «η σύντροφος» κάποιου προσώπου, του οποίου μάλιστα προσώπου καλούμαστε να προσδιορίσουμε και το φύλο.
Σε αυτό, λοιπόν, το πεδίο έχουν ως γνωστόν τις τελευταίες δεκαετίες σημειωθεί σε δυτικές χώρες αλλού ρηξικέλευθες αλλού πιο διερευνητικές μεταβολές, που ευαγγελίζονται ότι προστατεύουν τις προσωπικότητες από το ομοφοβικό μίσος και, γενικά, την απαξιωτική μεταχείριση, όπως χρήση του ουδέτερου γραμματικού γένους στις γλώσσες που το διαθέτουν ή των όρων «γονέας 1» και «γονέας 2» κ.λπ. Ωστόσο, κατά τη γνώμη μας αυτά δεν αίρουν τον εγκιβωτισμό των προσώπων σε Λ, σε Ο, σε Α… και όλων αυτών σε μία «Κοινότητα», που μοιάζει πλέον να στέκεται ή να την τοποθετούν, έστω και καλοπροαίρετα, στην αντίπερα όχθη της «παραδοσιακής» («straight» με πολλά εισαγωγικά) Κοινότητας. Αποτελούν, ασφαλώς, κωδικούς μιας πιο δίκαιης επικοινωνίας, αλλά κώδικα που να καλύπτει κάθε έκφανση της διαφορετικότητας μοιάζει μάλλον αδύνατο να επινοήσουμε.
Ουδείς διανοείται να αμφισβητήσει την αυταπόδεικτη αξία των μακραίωνων και αιματηρών Αγώνων που διεξήγαγαν και διεξάγουν όπου γης οι κοινωνικές μειονότητες ή οι ανίσχυρες πλειονότητες, όπως το φεμινιστικό κίνημα, το αφροαμερικανικό κίνημα του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, η τιτάνια πάλη εναντίον του Απαρντχάιντ και τόσα άλλα. Το ίδιο, φυσικά, ισχύει και για τον Αγώνα προάσπισης της Διαφορετικότητας των προσώπων. Όμως, ας είμαστε λίγο προσεκτικοί, μήπως κάποιες Λέξεις – Όρια Αυτοπροσδιορισμού μετατρέπονται σε Λέξεις Τοποθέτησης Καλουπιών – Ιδιοτήτων. Ας αφήσουμε τους ανθρώπους να συνιστούν πρόσωπα και όχι εκπροσώπους.
