Ποιος είναι ο ρόλος της σύγχρονης μουσικής στην Ελλάδα του 2022;
Ο ρόλος της σύγχρονης μουσικής είναι να αναδείξει νέες τάσεις μουσικής δημιουργίας που αντανακλούν σύγχρονους προβληματισμούς, γνώσεις και σκέψεις. Η σύγχρονη μουσική είναι αυτή που θα πάρει τα ρίσκα, θα αψηφήσει κατεστημένα, και θα προτείνει κάτι που άπτεται του παρόντος και επεκτείνεται προς το μέλλον.
Υπάρχει κοινό και ειδικά νεανικό κοινό;
Το κοινό δεν βάζει στεγανά, η σύγχρονη μουσική αφορά τους πάντες, και τους νέους. Το νεανικό κοινό αγκαλιάζει τη σύγχρονη μουσική. Αυτό όμως δεν μπορεί να γίνει από μόνο του, χρειάζεται μια συντονισμένη προσπάθεια, παιδεία, στήριξη από θεσμούς και δομές που ενθαρρύνουν τους συνθέτες να συμμετάσχουν σε διάφορες πρωτοβουλίες με επίκεντρο τη σύγχρονη μουσική. Το κοινό ακολουθεί, εάν υπάρχει, ένα οικοσύστημα που στηρίζει τη νέα δημιουργία, είναι ανοιχτό σε εγχώριες και παγκόσμιες τάσεις, καλλιεργεί τη σύγχρονη μουσική όχι μόνο σε αίθουσες συναυλιών αλλά και σε μουσεία, αποθήκες, εξωτερικούς χώρους, εικονική πραγματικότητα ή ακόμα και ηχητικούς περιπάτους.
Ποιο είναι το επίπεδο της μουσικής παιδείας και των Ελλήνων συνθετών στη χώρα μας;
Είναι πολύ υψηλό ακόμα και σε σύγκριση με χώρες που έχουν παράδοση αιώνων στην κλασική μουσική. Σε αυτό παίζει ρόλο η εξαιρετική δουλειά που γίνεται στα ωδεία σε όλη την Ελλάδα και στο καταπληκτικό έργο των πανεπιστημιακών τμημάτων μουσικών σπουδών, ήχου, πολυμέσων και τεχνολογίας ήχου που έχουν ιδρυθεί τα τελευταία χρόνια. Οι νέοι λαμβάνουν υψηλού επιπέδου σπουδές από καταξιωμένους καθηγητές στην Ελλάδα και γίνονται δεκτοί σε μεταπτυχιακά προγράμματα του εξωτερικού όπου και αριστεύουν.
Μπορεί κάποιος συνθέτης να ζήσει μόνο από τη σύνθεση σύγχρονης μουσικής;
Με ένα σύνολο δεξιοτήτων και εργασιών με κέντρο τη σύνθεση σύγχρονης μουσικής, ο συνθέτης μπορεί να απολαμβάνει βιοτικό επίπεδο και ποιότητα ζωής που δεν έχει να ζηλέψει κάτι από άλλους επαγγελματικούς ή καλλιτεχνικούς χώρους. Η σύνθεση από μόνη της είναι ένα μέρος του προφίλ ενός συνθέτη. Ο Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ συνέθετε κάθε εβδομάδα μια καντάτα ως μέρος της εκκλησιαστικής λειτουργίας, ήταν οργανίστας εκτελεστής στην εκκλησία, μουσικοπαιδαγωγός και άλλα. Το ίδιο ο Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ, έπαιζε βιολί, πιάνο και διηύθυνε, έγραφε έργα για την όπερα, την εκκλησία, τις ορχήστρες και τα σύνολα της αυτοκρατορικής Αυλής, και ήταν περιζήτητος μουσικοπαιδαγωγός. Αντίστοιχα σήμερα, οι πιο σημαντικοί συνθέτες σύγχρονης μουσικής διδάσκουν σε γνωστά ωδεία και πανεπιστήμια, πολλές φορές διευθύνουν ή κατέχουν θέσεις ως καλλιτεχνικοί διευθυντές σε φεστιβάλ και πολιτιστικούς οργανισμούς, ενώ παράλληλα αφιερώνουν ένα σημαντικό μέρος του χρόνου τους στη σύνθεση.
Ποια η θέση της ελληνικής μουσικής δημιουργίας στη διεθνή σκηνή;
Σε πολλά φεστιβάλ και προγράμματα συναυλιών ανά τον κόσμο περιλαμβάνονται έργα Ελλήνων συνθετών. Κάποιοι από τους σημαντικότερους μουσικούς δημιουργούς σύγχρονης μουσικής παγκοσμίως είναι Έλληνες, όπως ο Ιάννης Ξενάκης και ο Γιώργος Απέργης που πρόσφατα βραβεύτηκε με το βραβείο Frontiers of Knowledge του Ισπανικού ομίλου BBVA Foundation και το περίφημο Ernst von Siemens MusicPrize 2021.
Ποια η θέση της ηλεκτρονικής μουσικής στο διεθνές μουσικό προσκήνιο;
Η ηλεκτρονική μουσική είναι αναπόσπαστο μέρος του μουσικού γίγνεσθαι και η θέση της αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο σε παραδοσιακές δομές που είναι φτιαγμένες στο μοντέλο του 18ου αιώνα. Πριν από 30 χρόνια σε κάποιες περιπτώσεις ήταν πιο εύκολο να βρεθούν τέσσερα κόντρα φαγκότα, παρά τέσσερα ηχεία για να υποστηρίξουν ένα έργο για όργανο και ηλεκτρονικά. Αυτό όμως σήμερα έχει αλλάξει και τα περισσότερα σύνολα σύγχρονης μουσικής συμπεριλαμβάνουν έναν μουσικό τεχνολόγο και πολλές αίθουσες συναυλιών είναι άρτια εξοπλισμένες με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας. Θα πρέπει να γίνει περισσότερη δουλειά στη μουσική εκπαίδευση και το ρεπερτόριο. Ακόμα και σήμερα σπάνια συμπεριλαμβάνονται σε διπλωματικές εξετάσεις και προγράμματα σπουδών έργα για όργανο και ηλεκτρονικά. Η ηλεκτρονική μουσική μπορεί να μετρά κάτι παραπάνω από μισό αιώνα, αλλά ακόμα έχει πολύ δρόμο μπροστά της. Όσο για την Ελλάδα, έχουν γίνει τεράστια βήματα προόδου τα τελευταία 20 χρόνια, με πανεπιστημιακά τμήματα, θεσμούς, σύγχρονες εγκαταστάσεις και συνθέτες που κατατάσσουν την ελληνική ηλεκτροακουστική μουσική πολύ ψηλά σε παγκόσμιο επίπεδο.
Είναι η ηλεκτρονική μουσική η σημερινή «κλασική μουσική»;
Η κλασική μουσική πάντοτε αναζητούσε και υιοθετούσε νέες τεχνολογίες, όταν ο Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ αποφάσισε να γράψει τα 24 Πρελούδια και Φούγκες για το καλώς συγκερασμένο κλειδοκύμβαλο πήρε ένα ρίσκο για ένα κούρδισμα και μια τεχνολογία που δεν είχε δοκιμαστεί στον χρόνο. Αντίστοιχα κατά τον 19ο αιώνα τα σφυράκια του πιάνου άρχισαν καλύπτονται από τσόχα αντί για δέρμα και η μουσική έκταση επεκτάθηκε στις 7 οκτάβες, ενώ η τελειοποίηση του μηχανισμού διπλού χτυπήματος οδήγησε σε πιο γρήγορο παίξιμο και δεξιοτεχνική εκτέλεση. Αυτά είναι τεχνολογικά βήματα στο μέσο, δηλαδή το πιάνο στην παραπάνω περίπτωση, που όμως επέτρεψαν στους συνθέτες της εποχής και μετέπειτα να δημιουργήσουν μουσική και να εκφραστούν με έναν τρόπο που δεν ήταν πριν δυνατόν. Αυτά τα τεχνολογικά επιτεύγματα συνεχίζουν να απορροφώνται από τη μουσική βιομηχανία και να επιτρέπουν νέους τρόπους έκφρασης στους συνθέτες που ρισκάρουν να πειραματιστούν μαζί τους και να εξερευνήσουν άγνωστα μουσικά μονοπάτια.
Με ποια άλλη τέχνη θεωρείτε πως συνδυάζεται καλύτερα η σύγχρονη μουσική;
Τις τελευταίες δεκαετίες οι συνθέτες όλο και περισσότερο παντρεύουν με μοναδικό τεχνικό και αισθητικό τρόπο εικόνα και ήχο. Επίσης, στις εικαστικές τέχνες βλέπουμε ένα πάντρεμα μέσων όπου ήχος, χώρος, κίνηση και αυτοματισμός δημιουργούν μοναδικές εμπειρίες.
Για ποια όργανα/συνδυασμούς οργάνων προτιμάτε να γράφετε;
Τα όργανα της ορχήστρας έχουν τελειοποιηθεί μέσα στους αιώνες να παράγουν ήχους με σταθερό τονικό ύψος, δυνατό ήχο και πλούσιο αρμονικό ηχόχρωμα. Αυτό το μοντέλο λειτουργεί θαυμάσια με την προϋπόθεση ότι ο συνθέτης αναζητεί αυτές ακριβώς τις ποιότητες. Όταν όμως ο ήχος αντιμετωπίζεται με μια ολιστική προσέγγιση, αυτές οι βελτιστοποιήσεις γίνονται σχεδόν εμπόδιο. Όταν συνθέτω για ένα κλασικό μουσικό όργανο, εξαρχής το αντιμετωπίζω όπως θα το έβλεπε ένας άνθρωπος που δεν έχει δει και ακούσει ποτέ αυτό το όργανο. Αναπροσδιορίζω τη γκάμα των ήχων που μπορεί να παράγει το όργανο, ανακαλύπτω τεχνικές παραγωγής νέων ηχοχρωμάτων, σχεδιάζω προσθετικά μέρη που εφάπτονται στο όργανο και του δίνουν νέες δυνατότητες, δημιουργώ σύμβολα και σχήματα για τη σημειογραφία και τέλος γράφω έναν οδηγό για το πώς να παίξουν οι ερμηνευτές αυτούς τους νέους ήχους.
Πώς ανταποκρίνεται το κοινό στη μουσική σας;
Η μουσική μου προσκαλεί όλους όσοι το θέλουν να την απολαύσουν, στοχαστούν ή αναλύσουν. Ως συνθέτης καταθέτω τον καλύτερο μου εαυτό και καθιστώ αυτή την κατάθεση ψυχής στη διάθεση του κοινού. Σε κάποιους μπορεί να αρέσει και σε κάποιους μπορεί να μην αρέσει. Ακούω με πολύ ενδιαφέρον και παρακολουθώ τις αντιδράσεις τόσο του κοινού όσο και των ερμηνευτών και συνθετών.
Θεωρείτε κάθε σας έργο μιαν ερώτηση ή μιαν απάντηση;
Κάθε έργο είναι μια συνέχεια σε μια διαδρομή, που κάνει τόσο τον συνθέτη, όσο και τους μουσικούς και ακροατές καλύτερους ανθρώπους. Ένα νέο έργο είναι μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα του συνθέτη, μια εικόνα που αντικατοπτρίζει τις πιο βαθιές εκφάνσεις του ιδίου, της εποχής, και της κοινωνίας. Κάθε έργο είναι ένα βήμα πιο κοντά σε μια προσωπική και πρωτότυπη έκφραση, που όμως δεν είναι ο στόχος.
Τι σημαίνει να είναι κανείς Έλληνας/Ελληνίδα συνθέτης/τρια το 2022;
Σημαίνει άμεση πρόσβαση σε σύγχρονο ρεπερτόριο, παρτιτούρες και ηχογραφήσεις, ευκαιρίες για συμμετοχή σε διεθνή σεμινάρια, φεστιβάλ και διαγωνισμούς. Δυνατότητα συνεργασιών με σύνολα και σολίστες σε κάθε πλευρά του κόσμου, καθώς και εξαιρετικές δυνατότητες εκπαίδευσης και εξέλιξης. Αυτά δημιουργούν ένα περιβάλλον που δίνει κίνητρο, στόχους και δημιουργική ελευθερία. Τα περισσότερα από τα παραπάνω δεν ήταν αυτονόητα πριν 20 χρόνια.
Τι γράφετε αυτήν την περίοδο;
Δουλεύω με ένα μουσικό κέντρο στο Μεξικό πάνω σε μια τριλογία για φωνή και ηλεκτρονικά, το πρώτο μέρος είναι για σόλο φωνή, το δεύτερο για φωνή και ηλεκτρονικά και το τρίτο για ηλεκτρονικά, μόνο από επεξεργασμένους ήχους φωνής. Επίσης, ολοκληρώνω ένα μουσικό θεατρικό έργο σε συνεργασία με τον οργανισμό όπερας Operomanija και το σύνολο σύγχρονης μουσικής Synaesthesis στο Βίλνιους της Λιθουανίας Ο κύριος χαρακτήρας του έργου είναι ένας ιπποπόταμος, οποίος μεταξύ άλλων εμφανίζεται με τη μορφή ενός τεράστιου φουσκωτού μπαλονιού σε σχήμα ιπποπόταμου, κατασκευή ενός καλλιτέχνη από τη Νορβηγία, και υπό τους ήχους των μουσικών που παίζουν πέρα από τα κλασικά μουσικά όργανα κυνηγετικά ηχητικά αξεσουάρ που μιμούνται τους ήχους διαφόρων ζώων.
⸙⸙⸙
Ενδεικτικά έργα:
Cycling for flute
From conception, to analysis, composition, production, and performance, our featured composer Panayiotis Kokoras showcases his workflow.
Mutation for Bb clarinet and electronics
AI Phantasy electroacoustic sound composition